Od Redakcji
Trzydziesty pierwszy numer „Krajoznawcy Górnośląskiego” otwiera tekst Ani Wołowskiej o powstaniu styczniowym w okolicy Częstochowy, czyli w północnej części obecnego województwa śląskiego. Jest to nawiązanie do tekstu Dariusza Jurka o powstaniu styczniowym w Zagłębiu Dąbrowskim z numeru 29 „Krajoznawcy” i zamknięcie tematyki powstania.
Zygmunt Bracławik dzieli się z nami swoimi wspomnieniami przewodnickimi. Tekst ten zdobył pierwsze miejsce w ogólnopolskim konkursie na wspomnienia przewodnickie, zorganizowanym w roku 2013– Roku Przewodnictwa w PTTK
Tradycyjny KATALOG KOŚCIOŁÓW DREWNIANYCH prezentuje tym razem opisy świątyń w Zabrzu-Zaborzu i Zacharzowicach. Powinien się tu zmieścić także tekst o drewnianym kościele ewangelickim w Zabrzu-Mikulczycach, ale z braku czasu pojawi się on w kolejnym numerze „Krajoznawcy”. Kolega Roman Żyła przypomina nasze 29. Górnośląskie Sympozjum Krajoznawcze w Mikołowie i okolicy, a Leon Kopernik – sylwetkę zmarłego w 2013 roku kolegi Wiesława Wichra.
Jak zwykle zachęcamy do odwiedzania naszej strony internetowej krajoznawca.org, na której pojawiły się też skany artykułów prasowych naszych kolegów, publikujących w różnych – najczęściej niszowych – czasopismach oraz pliki dźwiękowe. Strona ma też swoje „siostry” na facebooku i Google +. Zapraszamy serdecznie do ich polubienia.
Miłej lektury
Powstanie styczniowe w rejonie Częstochowy
Wstęp
Z okazji 150-tej rocznicy Powstania Styczniowego, która przypadła w 2013 r., chciałabym podzielić się pokłosiem moich wędrówek w okolice Częstochowy, w poszukiwaniu śladów przeszłości, gdyż pochodzę z tych stron, a jak wiadomo każdy po latach chętnie wraca do kraju lat dziecinnych.
Tematyką powstania styczniowego w okolicy Częstochowy zainteresowałam się mimo woli, niczego wcześniej nie planując. Stało się to 30.11.2012 r., kiedy to wybrałam się odwiedzić częstochowski Cmentarz Kule, aby odszukać grób mojego pradziadka – Józefa Glińskiego, który był jedną z pierwszych ofiar terroru hitlerowskiego (zginął 4.09.1939) Szukając grobu krewnego (pomógł mi w tym grabarz Stanisław Muszyński), natknęłam się na kwatery grobów żołnierzy z I i II wojny światowej, a także groby powstańców z 1863 r. Moją uwagę przykuł grób powstańca Józefa Ludwika Hunkiewicza, któremu udało się przeżyć powstanie i który zmarł w 1933 r. mając 104 lata. Zafascynowało mnie to, chciałam wiedzieć, czy jest więcej takich osób.
Po górach też wodziłem…
WSPOMNIENIA
PO GORACH TEZ WODZILEM…
Coś nie coś o sobie
Mam osiemdziesiąt cztery lata, więc trochę sobie pożyłem, dlatego mam co wspominać, los mnie przed wielkimi wydarzeniami osłaniał. Wspomnienia są więc zwyczajne, niezauważone przez otoczenie, ale są.
Z Towarzystwem związany jestem od sześćdziesięciu lat. Przewodnikiem Beskidzkim jestem od 1954 roku. Katowickiemu Kołu Przewodników Tatrzańskich prezesowałem przez ponad ćwierć wieku. Na XIV Walnym Zjeździe w 1997 roku otrzymałem godność: Honorowego Członka PTTK.
Wdzięczny jestem ZG PTTK za ogłoszenie konkursu, dzięki temu część wspominanych okresowo wydarzeń udało mi się zebrać i opisać.
Katalog Kościołów Drewnianych - Zabrze - Zaborze
KOŚCIÓŁ ŚW. JADWIGI
Zabrze jeszcze sto lat temu było wielką wsią. Najstarszą częścią obecnego miasta są Biskupice. Pierwsza o nich wzmianka pochodzi z 1243 r., a natomiast pierwowzór nazwy Zabrze (Sadbre) pochodzi z Księgi uposażeń diecezji wrocławskiej (1305 r.). Była to miejscowość typowo rolnicza, w części porośnięta lasami. Przez wieki była własnością prywatną należącą do różnych właścicieli, których nazwiska bardzo często powtarzają się w historii Śląska (np. Welczek, Praschma). Niektórzy starali się unowocześnić miejscowość, budując młyny, tartaki i oczywiście browar, a nawet piec hutniczy (Praschma).
Momentem przełomowym w historii Zabrza było odkrycie w 1790 r. przez Salomona Izaaka z Brabancji pokładów węgla kamiennego na pograniczu Zaborza i Pawłowa, co zaowocowało powstaniem tu kolejnych kopalń. Pierwsze prymitywne wydobywanie węgla zaczęto już w 1791 r., a pierwszą kopalnią jest państwowa „Królowa Luiza”, uruchomiona w 1796 r. Od tego momentu następuje szybki rozwój wsi, któremu pomogła budowa drogi, łączącej Chorzów z Gliwicami, oraz Kanału Kłodnickiego z Zabrza do Koźla.
Czytaj więcej: Katalog Kościołów Drewnianych - Zabrze - Zaborze
Katalog Kościołów Drewnianych - Zacharzowice
ZACHARZOWICE
Zacharzowice to licząca niespełna 300 mieszkańców wieś oddalona o około 20 km od Gliwic, a 8 km na północ od Pyskowic. Do wsi Zacharzowice przynależą trzy stare przysiółki: Gogol, Kolonia i Pustkowie. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z tzw. „Rejestru Ujejskiego”, który sporządzano w l. 1305-06. Dokument ten był rodzajem księgi rachunkowej, zawierającej spis wszystkich miejscowości diecezji wrocławskiej, które uiszczały świętopietrze. Spis świętopietrza z 1447 r. wymienia Zacharzowice wśród istniejących ówcześnie 21 parafii rozległego dekanatu toszeckiego.
Pierwszy kościół w Zacharzowicach wzmiankowany jest nie tylko we wspomnianym świętopietrzu z 1447 r., ale już w 1376 r. 1 Źródła podają, że około 1570 r. został on przejęty przez protestantów, a w 1629 r. – podobnie jak kościół parafialny w Sierotach 2 – zwrócony katolikom.
Wcześniejsze ustalenia określały także, że obecny, drewniany, orientowany kościół został zbudowany około 1580 r. 3 Przeprowadzone w 2008 r. badania dendrochronologiczne 4 pozwoliły na precyzyjne określenie wieku kościoła. Badania te przeprowadzono w oparciu o pobranie 67 próbek, z czego 26 pozwoliło na dokładne ustalenie okresu budowy.