Od redakcji
Od redakcji.
Trzydziesty siódmy numer „Krajoznawcy Górnośląskiego” przynosi interesujący tekst Elżbiety Falskiej o gliwickiej katedrze śś. Apostołów Piotra i Pawła oraz mini monografię gminy Poraj – kandydatów na instruktorów krajoznawstwa regionu: Michała Całki, Marty Rudzkiej i Piotra Targowskiego. W suplemencie do Katalogu Kościołów Drewnianych tym razem o nieczynnych już kościołach w Dobrakowie (w gminie Pilica) i Sokolnikach (w gminie Niegowa), autorstwa Edwarda Wieczorka oraz o kościele w Kamesznicy Górnej, autorstwa Leona Kopernika. Leon Kopernik także przybliża nam postać Ludwika Konarzewskiego seniora, a Edward Wieczorek – zmarłego w sierpniu 2018 r. Leonarda Kłosa. W Miscellaneach informacja o Odznace Krajoznawczej im. Edyty Stein – Teresy Lukosek.
Jak zwykle zachęcamy do odwiedzania naszej strony internetowej krajoznawca.org, na której – oprócz archiwalnych numerów „Krajoznawcy Górnośląskiego” – znajdują się skany artykułów prasowych naszych kolegów, publikujących w różnych czasopismach oraz pliki dźwiękowe. Strona ma też swoje „siostry” na Facebooku i Google+. Zapraszamy serdecznie do ich polubienia. Polecamy także blog Edwarda Wieczorka na portalu www.slaskie.travel pod nazwą
„Odkrywamy Śląskie".
Miłej lektury.
Katedra św. Piotra i Pawła w Gliwicach
DZIEJE
Gliwice po raz pierwszy wymienione są w historycznych dokumentach w 1276 r. Osada powstała na styku szlaków handlowych łączących Kraków z Wrocławiem. Pod koniec XIX w. szybki rozwój miasta spowodował, że mieszczący się koło rynku kościół Wszystkich Świętych stał się za mały, aby pomieścić wszystkich wiernych. Dzięki staraniom rajców miejskich w dniu 15.04.1890 r. władze kościoła podjęły decyzję o budowie nowego kościoła, który miał mieć jako patronów świętych Apostołów Piotra i Pawła. Patronat nad budową kościoła objęło miasto Gliwice, które podarowało plac po starym targu końskim oraz wyasygnowało kwotę 60 000 marek.
Wokół Jeziora Porajskiego - (minimonografia krajoznawcza)
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I UKSZTAŁTOWANIE TERENU
Jezioro Porajskie (Zalew Porajski) leży na pograniczu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Doliny Górnej Warty. Wyżyna Częstochowska rozciąga się od przełomu Warty pod Częstochową na północy po dolinę Białej Przemszy i źródła Szreniawy na południu, jej powierzchnia jest dość zróżnicowana i charakteryzuje się dużymi różnicami wysokości względnej. Dla przykładu – we wsi Choroń różnica między najniższym 289.1 m n.p.m. a najwyższym 353.7 m n.p.m. wynosi 64.6 metra. Współczesny wygląd rzeźby terenu Wyżyny powstał w wyniku wielu milionów lat procesów geomorfologicznych. Między okresami jury a triasem obszar ten wielokrotnie był zalewany morzami co spowodowało osadzanie się warstw szczątków roślinnych i zwierzęcych, które w procesie lityfikacji stały się skałą zwięzłą. Wygląd Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej kształtowany był od paleogenu, a jej ostateczny wygląd powstał w okresie zlodowaceń pleistoceńskich. Rzucającym się elementem rzeźby terenu Wyżyny to wzniesienia i skaliste wzgórza ostańcowe. Największe z nich znajdują się koło Olsztyna, Kroczyc, Mirowa, Ogrodzieńca oraz w Paśmie Smoleńsko-Niegowonickim.
Czytaj więcej: Wokół Jeziora Porajskiego - (minimonografia krajoznawcza)
Kaplica Akowska w Sosnowcu
Zupełnie nie pasuje do najbliższej okolicy i sprawia wrażenie, że znalazła się tutaj w sposób tyleż przypadkowy co tajemniczy. Bardziej pasowałaby do bajkowego krajobrazu pobliskiej Jury niż do sosnowieckiej dzielnicy Zagórze.
Jak dotąd nie udało się w sposób jednoznaczny ustalić daty jej powstania. Są tacy, którzy twierdzą, że leciwe mury mogą pamiętać mroczne czasy średniowiecza, inni idąc za zagłębiowskim kronikarzem Marianem Kantorem-Mirskim skłaniają się ku temu, że istniała już na początku XVIII w. Zdaniem większości historyków budowlę wzniesiono na przełomie XVIII i XIX stulecia. Poza nieznanym czasem powstania zastanawiająca jest również bryła budowli. Ściany wymurowano w sposób, który prowokuje do snucia rozmaitych domysłów na temat powodów, jakimi kierowali się dawni majstrowie. Próżno szukać tutaj kątów prostych. Nawę wybudowano na planie równoległoboku, a przylegającą od południa wieżę na planie koła.
Katalog Kościołów Drewnianych - Suplement - Dobraków
Dobraków to rozległa wieś w gminie Pilica, w powiecie zawierciańskim. Jej nazwa prawdopodobnie pochodzi od imienia Dobrak (Dobrogost, Dobrosław). Być może któreś z tych imion nosił zasadźca tej wsi. Wieś była zapisywana jako: w 1257 r. jako Dobracow i Dobraczow, w 1394 r. Dobrakouo, w 1473 r. Dobrzakow, a w 1529 r. Dambrowa. Pierwsze wzmianko i wsi pochodzą z 1257 r., kiedy Bolesław Wstydliwy nadał dziesięcinę z Dobrakowa Klasztorowi w Zawichoście. Wiadomo też, że pod koniec XIV w. Dobraków należał do rycerstwa zagrodowego, a ponieważ – jak pisze F. Kiryk – było ono wówczas silnie rozgrodzone, świadczyć to musi o długiej już historii tej wsi. Z 1394 r. pochodzi wzmianka o Dominiku mieszczaninie z Pilicy, który zeznawał przed sądem przeciwko niejakiemu Maciejowi z Dobrakowa – właścicielowi wsi. W 1397 r. notowano Piotrasza herbu Ostoja.
Czytaj więcej: Katalog Kościołów Drewnianych - Suplement - Dobraków