"Trzynastka" banajmniej nie pechowa
Zgodnie z wieloletnią tradycją w dniach 16 i 17 maja 1998 roku spotkaliśmy się jnym XIII Górnośląskim Sympozjum Krajoznawczym, tym razem w Tworogu i jego okolicy. Sympozjum odbyło się w gościnnych progach pałacu w Brynku, przy merytorycznej i organizacyjnej pomocy Urzędu Gminy w Tworogu
W pierwszym dniu przejechaliśmy trasę: Katowice - Bytom - Zbrosławice - Kamieniec - Księży Las - Brynek, zwiedzając po drodze kościół-sanktuarium w Zbrosławicach, pałac Lówencronów (sanatorium) w Kamieńcu, drewniany kościół w Księżym Lesie i pałac Baildonów (dom pomocy społecznej) w Łubiu.
W siedzibie Technikum Leśnego, w pałacu Donnersmarcków w Brynku odbyły się obrady poświęcone głównie dziejom kuźnictwa w dolinie Sztoły i Małej Panwi oraz walorom krajoznawczym gminy Tworóg.
Zamki i pałaca - Brynek
Otoczony kompleksem lasów, około 13 kilometrów na zachód od Tarnowskich Gór, leży Brynek, niewielka osada założona w 1558 r. przy istniejącej tam do XIX wieku kuźnicy żelaza. Do końca XVIII wieku Brynek należał do właścicieli pobliskiego Tworogu - rodziny Verdugo, następnie do Colonnów.W 1826 roku Tworóg i Brynek kupuje książęca rodzina Hohenlohe-Ingelfingen z pobliskiego Koszęcina, od której nabywa Brynek Hugo Henckel von Donnersmarck z Siemianowic. I tak spokojna leśna osada wchodzi w orbitę interesów jednej z najbogatszych rodzin na Górnym Śląsku.
Widok Pałacu na XIX - wiecznej rycinie W jednym z wydań popularnego "Dziennika Zachodniego" pod wspaniałą ilustracją przedstawiającą pałac w Brynku umieszczono podpis : "Donnersmarckowie lubowali się we wznoszeniu wspaniałych rezydencji. Oprócz "Małego Wersalu" w Świerklańcu oraz pałacu w Nakle Śląskim kolejną ich posiadłością był pałac w Brynku...". Niewtajemniczonemu Czytelnikowi mogłoby się wydawać, że wszystkie te rezydencje należały do jednej rodziny, wyjaśnijmy więc, że ich właścicielami byli przedstawiciele dwu linii Donnersmarcków: bytomsko-siemianowickiej (katolickiej) i tarnogórsko-świerklanieckiej (protestanckiej), których - oprócz nazwiska - niewiele łączyło, a wiele dzieliło.
Zamki i pałace - Koszęcin
Na skraju rozległych lasów lublinieckich rozsiadł się Koszęcin, wieś gminna, znana wszystkim współczesnym Polakom z racji ulokowania w niej siedziby Państwowego Ludowego Zespołu Pieśni i Tańca "Śląsk". To właśnie zespół "Śląsk" jest użytkownikiem zabytkowego pałacu książąt Hohenlohe-Ingelfingen położonego w zabytkowym parku w centrum wsi.
Koszęcin - Widok Pałacu od strony dziedzińca. Foto E. Wieczorek
Grób Chrytusa w Potępie
W Potępie - wsi należącej do gminy Krupski Młyn, a wzmiankowanej już w XVI wieku - już od najdawniejszych czasów istniały dymarki do wytopu żelaza. Podobnie jak inne miejscowości w dolinie Małej Panwi, swój rozwój zawdzięczała hutnictwu żelaza, kiedy więc wytop w dymarkach stał się zbyt archaiczny, zastąpiła je w 1666 roku kuźnica z fryszarką, gwoździarnią i walcownią blachy, czynna do połowy XIX wieku.
Do naszych czasów nie pozostały żadne ślady owego dawnego hutnictwa, jednak w środku wsi stoi niewielka kaplica Grobu Chrystusa, służąca niegdyś hutniczej braci.
Jej powstanie wiąże się ponoć z faktem cudownego ocalenia życia Jerzemu Leonardowi hr. Colonnie z Toszka. Kiedyś w czasie polowania w pobliżu przysiółka Wesoła, został w lesie osaczony przez wilki. Salwując się ucieczką, znalazł schronienie na gałęziach starej lipy i na pamiątkę ocalenia życia ufundował w pobliżu owej lipy kaplicę Grobu Chrystusa, wzorowaną na podobnej w Jerozolimie lub...Głogówku.
Koty
W 1530 r. wzmiankowana kuźnica mistrza Kota, potem huta żelaza, czynna do XIX w. W centrum wsi kościół parafialny p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła z 1714 r. fundacji Leopolda i Zygfryda Verdugo, odbudowany w 1945 r. W zachodniej elewacji wieży tablica erekcyjna z popiersiami patronów i widokiem kościoła. Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie z około 1720 r., m.in. obraz św. Leopolda, ambona i konfesjonał. Obok kapliczka przydrożna z XVIII w. Przy ul. Szkolnej drewniany budynek przedszkola z 1925 r. Nie opodal mostu lipa drobnolistna (obw. 437 cm) - pomnik przyrody. Za rzeką trzy domy z końca XIX w. Na północ od wsi kapliczka z końca XIX w. 