Od redakcji
Trzydziesty piąty numer „Krajoznawcy Górnośląskiego” zawiera kilka tekstów kandydatów na uprawnienia Instruktora Krajoznawstwa Regionu, którzy uczestniczyli w kursie zorganizowanym przez Oddział PTTK Podbeskidzie w Bielsku-Białej wspólnie z Regionalną Pracownią Krajoznawczą PTTK w Katowicach. Warunkiem uzyskania uprawnień jest publikacja krajoznawcza. O tym, czy nasz wybór był słuszny, przekonają się Czytelnicy po lekturze tekstów.
Numer otwiera publikacja Mateusza Samy o jaworznickim rynku, będąca próbą inwentaryzacji krajoznawczej tego miejsca. Kolejne teksty, to interesujący opis katedry św. Mikołaja w Bielsku-Białej (niegdyś fary miasta Bielsko) Elżbiety Jagosz i relacja z dwóch chorzowskich Spotkań Przodowników Turystyki Pieszej Województwa Śląskiego w lalach 2015-2016. Wracamy do Katalogu Kościołów Drewnianych, otwierając suplement opisem świątyni w Juszczynie, autorstwa Leona Kopernika. W dziale Miscellanea tym razem szkic o holizmie w działaniach! krajoznawczych młodzieży szkolnej z Lublińca Teresy Lukosek i notka o dziejach mauzoleum rodziny Schaffgotschów w Kopicach- oraz apel o jego ratowanie - Teresy Kudyby i Macieja Mischoka.
Numer zamyka wspomnienie o Gerardku Suchanku, autorstwa Leona Kopernika i informacja o śmierci Antka Kluska. Obydwaj nie tak dawno opuścili nasze szeregi.
Jak zwykle zachęcamy do odwiedzania naszej strony internetowej krajoznawca.org, na której - oprócz archiwalnych numerów „Krajoznawcy Górnośląskiego” - znajdują się skany artykułów prasowych naszych kolegów, publikujących w różnych czasopismach oraz pliki dźwiękowe. Strona ma też swoje „siostry” na Facebooku i Google+. Zapraszamy serdecznie do ich polubienia.
Miłej lektury.
Katedra Świętego Mikołaja w Bielsku-Białej
Katedra św. Mikołaja jest najważniejszym kościołem diecezji bielsko-żywieckiej Kościoła katolickiego i jedną z najokazalszych budowli miasta. Stoi na miejscu dawnego kościoła gotyckiego. W swojej historii była wielokrotnie niszczona pożarami, a po nich odbudowywana i rozbudowywana. Pierwszy kościół został wzniesiony w tym miejscu w l. 1445-1447 w stylu gotyckim przez księcia cieszyńskiego Wacława I na miejscu stojącego tu przypuszczalnie drewnianego kościółka otoczonego cmentarzem. Był on budowlą jednonawową z prostokątnym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie od wschodu, przykrytą sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Budowa murowanej świątyni wiąże się z przeniesieniem parafii z kościoła w Starym Bielsku do miasta Bielska, a jej patron – św. Mikołaj – stał się patronem miasta. Kościół zbudowano nie opodal południowej pierzei rynku wzdłuż murów obronnych. Wokół kościoła powstał zespół budynków parafialnych, plebania, szkoła i szpital. Na temat pierwszego stulecia istnienia parafii nie zachowały się żadne wzmianki.
O walorach krajoznawczych Chorzowa przez pryzmat spotkań Przodowników Turystyki Pieszej województwa śląskiego w latach 2015-2016
ODKRYJMY UROKI CHORZOWA
Chorzów należy do tych miejsc, które warto nie tylko zwiedzać i podziwiać, ale także poznawać. Odkrywanie uroków miasta, nie zawsze widocznych na pierwszy rzut oka, a świadczących o niezwykłej historii i bogatym dziedzictwie kulturowym, może być interesujące zarówno dla samych mieszkańców, jak i dla odwiedzających nas gości z kraju i zagranicy.
Katalog Kościołów Drewnianych - Suplement - Juszczyna
Juszczyna to długa i ludna wieś w powiecie żywieckim, położona w górzystej dolince potoku Juszczynka na wysokości od ok. 420 m do 620 m n.p.m. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z początków XVII w., kiedy wymieniana jest w akcie wizytacji parafii w Radziechowach przeprowadzonej w 1609 r. na polecenie biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego (1607-1616). Wieś powstała jednak prawdopodobnie jeszcze pod koniec XVI w. Z aktu z późniejszej wizytacji w 1647 r. wynika, że w Juszczynie gospodarowało wówczas 10 biednych chłopów.
Ciekawostką historyczną jest fakt, że do 1630 r. parafia Radziechowy obejmowała całą południową Żywiecczyznę, należało do niej kilkanaście wsi, w tym Kamesznica, Sól, Rajcza, Milówka czy Wieprz. Dopiero utworzenie parafii w Milówce w 1630 r. zmniejszyło obszar dotychczasowej parafii Radziechowy, do której jednak Juszczyna nadal należała. Taki stan trwał do 1789 r., kiedy ustanowiono parafię w Cięcinie. Wtedy Juszczyna została włączona do tej parafii.
W XVII i XVIII w. wieś należała do folwarku w Wieprzu. W 1712 r. na jej terenie mieszkało dwudziestu gospodarzy półrolek[1], pięciu zarębników oraz jeden młynarz. Rosnąca liczba ludności spowodowała z biegiem lat dzielenie półrolek na mniejsze części. Z tego też okresu pochodzą nazwy placów wywodzące się od pierwszych osadników, co uwzględnia mapa wsi na ścianie miejscowego domu ludowego.
Przez wieki mieszkańcy Juszczyny pokonywali wiele kilometrów, by dojść do parafialnego kościoła. Uciążliwość była szczególnie odczuwalna w okresie zimy i złej pogody. Wśród coraz liczniejszej ludności wzrastała myśl o własnym kościele. Ostatecznym impulsem do zdecydowanych starań w tym kierunku, była katastrofalna powódź w wyniku oberwania chmury w nocy 16 lipca 1908 r. Masy wody spływającej z otaczających zboczy w dolinę Juszczynki spowodowały wyrywanie potężnych drzew, które klinując się utworzyły szczelną tamę, powodując zatopienie części miejscowości. Doprowadziło to do śmierci 21 osób, w tym kilkoro dzieci. Parafianie zapragnęli, aby mieć tu, u siebie Matkę Bożą, która będzie się nimi opiekowała i chroniła przed ciężkimi klęskami.
Czytaj więcej: Katalog Kościołów Drewnianych - Suplement - Juszczyna
Holizm w przyrodzie i holizm w naszych działaniach
Kiedy Jan Christian Smuts, polityk południowoafrykański, wprowadził pojęcie „holizm” w opublikowanej w 1926 r. książce „Holism and evolution” nie przypuszczał, że jego pogląd tak świetnie dopasuje się do ostatniej reformy wprowadzonej w naszej oświacie. Przedmiot „przyroda” jest odzwierciedleniem takiego właśnie rozumienia rzeczywistości. Zgodnie z definicją: holizm (od gr. holos - całość) to pogląd, według którego wszelkie zjawiska tworzą układy całościowe, podlegające swoistym prawidłowościom, których nie można wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami. Pedagogika holistyczna jest współczesnym kierunkiem o charakterze multidyscyplinarnym dotyczącym wszechstronnego rozwoju ucznia. Zgodnie z nią należy podejmować takie zabiegi dydaktyczno-wychowawcze, które pozostaną w ścisłej relacji z przemianami humanistycznymi, społeczno-ekonomicznymi oraz kulturowymi środowiska, w którym żyjemy. Ma to dotyczyć zarówno najbliższego otoczenia ucznia, ziemi ojczystej, jak i całej planety. Tak w największym skrócie można wyjaśnić ideę pedagogiki holistycznej.
Czytaj więcej: Holizm w przyrodzie i holizm w naszych działaniach