Katalog Kościołów Drewnianych - Brusiek
Brusiek jest jedną z wielu dawnych osad przemysłowych nad Małą Panwią, w połowie drogi z Tworogu do Koszęcina, znaną już co najmniej od XIV w. Wywodząca się stąd rodzina Bruśków była najlepsza w fachu kuźniczym. Z tej rodziny wywodził Jakub Brusiek, którego syn - Walenty Roździeński - znany jest jako najlepszy kuźnik wśród poetów i najlepszy poeta wśród kuźników.
foto R. Respondowski
Osada od początku swego istnienia stale się powiększała i pod koniec XVIII w. zamieszkiwało ją ponad 600 osób. Posługę duszpasterską sprawowali w Bruśku proboszczowie z Sadowa, ale już w XV wieku istniał tu drewniany kościółek, który zniszczał w niewyjaśnionych okolicznościach (prawdopodobnie spłonął). Od początku istnienia kościoła funkcjonował przy nim cmentarz, na którym chowano kuźników z Bruśka, Drutarni, Pustej Kuźnicy i Plaplińskiej Kuźnicy oraz członków ich rodzin. Groby zmarłych ozdabiano krzyżami odlewanymi w kuźnicy, które jeszcze dziś można spotkać na cmentarzu.
Zapis z 1679 r.w archiwum sadowskiej parafii mówi: "[...] w pobliżu huty znajduje się stara drewniana kaplica Św. Jana Chrziciela, w której sadowski proboszcz raz w roku odprawia nabożeństwo. Miejscowość jest o parę dużych mil oddalona od kościoła parafialnego, zaś droga prowadzi przez gsty las i zarośla. Nauczyciel Szymon Czubek służy pilnie już 6 lat. Za swe posługi otrzymuje rocznie od kościoła parafialnego 3, zaś od kościoła filialnego 1,5 talara. Oprócz tego posiada ogródek, który uprawia [...]".
W okresie międzywojennym przepływająca obok Mała Panew była granicą państwową między Rzeczpospolitą Polską, a Rzeszą Niemiecką. Jeszcze w latach powojennych znajdowały się w Bruśku pozostałości wielkiego pieca, zbudowanego w 1800 r. według planów Fryderyka Wilhelma Daegnera, i bezmyślnie zburzonego w 1955 r.
Kościół Św. Jana Chrzciciela w Bruśku (rys. E. Wieczorek) Ozdobą wsi jest drewniany kościół filialny p.w. Św. Jana Chrzciciela, zbudowany przed 1670 rokiem z fundacji Andrzeja Kochcickiego, w miejscu poprzedniego XV-wiecznego kościółka - również drewnianego. Odnawiono go dwukrotnie: w 1930 i 1966 r.
Kościół posiada konstrukcję zrębową, jest orientowany. Zbudowano go na podmurówce kamiennej, na klasycznym planie dwóch prostokątów. Do krótkiego prezbiterium, zamkniętego prostą ścianą, od północy przylega prostokątna zakrystia. Do nawy - także od północy - przylega przedsionek konstrukcji słupowej, równy długości nawy. Ściany nawy wzmocnione są lisicami, od południa oszalowane gontami. Także gontami oszalowane zostało prezbiterium i zakrystia. Pozostałe ściany oszalowano deskami.
Od zachodu do korpusu nawy przylega wieża konstrukcji słupowej, zbudowana na planie kwadratu, szalowana deskami, nakryta namiotowym dachem. W górnej części wieży wiszą dwa dzwony ufundowane w 1947 r.: większy o wadze 75 kg - "Juda Tadeusz" i mniejszy o wadze 25 kg - "Jan Chrzciciel". Na wysokości dzwonów w wieży wycięto po dwa niewielkie otwory.
foto R. Respondowski
Dachy siodłowe, kryte gontem. Dach nad prezbiterium przechodzi nad zakrystię. Nad nawą ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, z latarnią na baniastym hełmie.
Wewnątrz kościoła płaskie stropy. Chór muzyczny z niewielkimi organami, przedłużony, wsparty na dwóch słupach. Wszystkie okna półkoliste, tak samo półkoliście zamknięte odrzwia od północy do przedsionka i nawy. W czasie restauracji prowadzonej w 1930 r. odkryto na stropie, parapecie chóru, osłonie schodów na chór oraz na części ławek - polichromię szablonową z 1693 r., sygnowaną przez Wawrzyńca Grochowskiego.
We wnętrzu znalazły schronienie po II wojnie światowej dwie rzeźby datowane na XVI wiek: św. Anny i Matki Boskiej (wyrzucone prawdopodobnie z rosyjskiego transportu wracającego z Niemiec na wschód). Niewielki ołtarz główny z obrazem Św. Jana Chrzciciela - neogotycki z XIX w.
Właściciele ziemi koszęcińskiej: Kochciccy, Sobkowie i Hohenlohe-Ingelfingen byli fundatorami i dobrodziejami bruśkowskiego kościoła, który stanowił początkowo filię parafii sarnowskiej, od 1868 r. - koszęcińskiej, a od 1977 r. - parafii Matki Boskiej Fatimskiej w Drutarni.
Kościół otacza cmentarz, ogrodzony współczesnym płotkiem. Wejście na teren kościelny prowadzi przez bramkę, krytą gontowym daszkiem z baniastym hełmem.
Z prawej strony bramy - sztuczna grota - na wzór groty lurdzkiej - z figurką Najświętszej Marii Panny.
Hubert Buchta i Leon Kopernik