Katalog Kościołów Drewnianych - Paczyna
Paczyna (niem. Patschin, a od 1936 r. Hartlingen) to wieś licząca ok. 1300 mieszk., położona w gminie Toszek. W jej centrum, przy kościele parafialnym św. Marcina z 1931 r. zachowała się zabytkowa dzwonnica drewniana konstrukcji słupowej, zbudowana w 1679 r. na rzucie kwadratu. Ściany zwężające się ku górze szalowane są deskami. Zwieńczona jest nadwieszoną izbicą z otworami, krytą gontowym hełmem namiotowym.Do czasu I wojny światowej w dzwonnicy zawieszony był dzwon z 1500 r., a do 1918 roku drugi dzwon także z XVI wieku. Oba dzwony zarekwirowane zostały na cele wojenne.
Dzwonnica jest jednym z obiektów na Szlaku Architektury Drewnianej. Jej stan obecny wymaga zabiegów konserwacyjnych. Jest to jedyna pozostałość dawnego, drewnianego zespołu kościelnego.
Już w 1274 r. w aktach wizytacyjnych diecezji wrocławskiej zamieszczona została wzmianka o istnieniu kościoła w Paczynie. W aktach wizytacyjnych z 1335 r. Paczyna figuruje jako samodzielna parafia z własnym proboszczem oraz kościołem filialnym w Pniowie. Nawiasem mówiąc, kolejny drewniany kościół w Pniowie z 1506 r., konstrukcji zrębowej z wieżą konstrukcji słupowej, spłonął 13 lutego 1956 r. „z niewyjaśnionych przyczyn" wraz z całym wyposażeniem.
Paczyna i Pniów na przemian pełniły funkcję parafii, choć akta z 1679 r. wymieniają Paczynę jedynie jako filię parafii Pniów. Prawdopodobnie obie parafie połączono w 1678 r.
Wspomniane akta wizytacyjne z 1679 roku mówią o nowym ołtarzu głównym w kościele w Paczynie, poświęconym Matce Bożej Częstochowskiej. Według tego dokumentu „kościół ten był z kamienia i drewna, miał trzy okna, zbudowany został przed 400 laty za czasów biskupa Tomasza. Strop był płaski z desek, a podłoga z desek częściowo była wyłożona cegłami, zakrystia murowana, a dzwonnica drewniana". Z przytoczonego cytatu wynika, że opisany w tym dokumencie kościół jest pierwszą świątynią w Paczynie zbudowaną przed 1274 r.
Czy był przebudowywany i czy to ten dotrwał do XX wieku, źródła nie precyzują. Katalog zabytków sztuki w Polsce podaje tylko, że w 1506 r. dobudowano do kościoła murowane prezbiterium, niższe od nawy i taki stan utrzymał się do lat 30-tych XX w.
Zabytkowy kościół św. Marcina - z murowanym prezbiterium i drewnianą, zrębową nawą z niewielką kruchtą - nie dotrwał do naszych czasów. 27 kwietnia 1931 r. po ostatnim nabożeństwie został on za zezwoleniem władz świeckich i kościelnych zburzony. Na jego miejscu jeszcze w tym samym roku zbudowano nową świątynię - także pod wezwaniem św. Marcina - wg projektu Theodora Ehla z Bytomia, do której przeniesiono część wyposażenia starego kościoła. Od 1975 r. parafią paczyńską opiekują się Misjonarze Klaretyni.
Hubert Buchta i Leon Kopernik