Katalog Kościołów Drewnianych - Kończyce Wielkie
Miejscowość Kończyce Wielkie, wchodząca w skład gminy Hażlach (a nie Haźlach, jak to powielają urzędy podporządkowane organom rządowym), jest jedną z najstarszych na Śląsku Cieszyńskim. Pierwsza wzmianka w dokumentach o wsi, która wymieniana jest jako Kunchindorf - pojawia się w 1305 roku. Przypuszczalnie od końca XIII wieku istniał tu - podobnie jak w Zamarskach i Hażlachu - kościół, bowiem miejscowości te wymienia się w dokumentach kościelnych o dużym znaczeniu. Wiadomo, że w 1335 roku istniała już parafia.
Pierwotne dzieje Kończyc Wielkich jak i leżących obok Kończyc Małych są wspólne. Były to bliźniacze miejscowości różniące się jedynie obszarem i przynależnością do innych właścicieli. W spisie świętopietrza z 1335 roku występują pod nazwą Cuntzendorf - nazwa ta dotyczyła całej parafii, a więc obejmowała obie wioski. Ostateczny podział parafii nastąpił przed 1388 rokiem. Wtedy Kończyce zostały podzielone na dwie części, z których jedna pozostała przy księciu Mikołaju, a druga została odsprzedana Piotrowi z Golasowic.
W okresie reformacji, w latach 1650-1654, parafia Kończyce Wielkie wraz z kościołem były - podobnie jak i inne - zabrane przez protestantów. Kościół powrócił do rąk katolickich 18 kwietnia 1654 roku. Jak przytacza ks. Józef Londzin w swych "Kościołach drewnianych na Śląsku Cieszyńskim" najwięcej zasług w przywróceniu katolicyzmu w Kończycach Wielkich (oraz Rudniku i Hażlachu) mieli bliżej nieokreśleni Wacław Malisz i Antoni Mrowiec z Bogumina.
Obecny kościół wybudowano w 1777 roku. Zbudował go cieśla Paweł Krzyżok (albo Krzyżyk) z Bobrka. W 1884 roku został przekształcony (zniesienie sobót) i odnowiony.
Jest to jeden z najwyższych kościołów drewnianych na Śląsku. Genezę jego powstania ciekawie opisuje wspomniany już ks. J. Londzin stwierdzając, że zbudowany został dzięki ofiarności pochodzącego z Kończyc księdza Szymona Świeżego, miejscowego proboszcza, który nie tylko przeznaczył pieniądze na budowę kościoła ale zakupił dla parafii dużo pola i lasu. Z wdzięczności za to został pogrzebany w kościele przed prawym ołtarzem bocznym.
Kościół poprzedni, również drewniany miał być znacznie mniejszy, "...tak, że obecny stanowił dla niego poniekąd futerał, gdyż nie chciano przez przedwczesne zburzenie pozbawiać ludzi nabożeństwa, a dogodniejszego miejsca pod nowy kościół nie można było wyszukać". Informację tę ks. Londzin oparł na przekazie zmarłego w 1899 roku Franciszka Husia, pełniącego tutaj przez 50 lat funkcję kościelnego.
Poprzedni drewniany kościół Św. Michała Archanioła został rozebrany.
Kościół posadowiony na podmurówce, ma konstrukcję zrębową i został zwrócony prezbiterium na południowy-wschód. Jest budowlą jednonawową z prezbiterium węższym od nawy, zamkniętym trójbocznie. Do prezbiterium od północnego-wschodu dobudowana jest zakrystia, a od południowego-zachodu - składzik z emporą na piętrze, będącą prawdopodobnie niegdyś lożą kolatorską. Obie dobudówki nie wyodrębniają się w zewnętrznym kształcie bryły kościoła.
Zewnętrzne ściany nawy i prezbiterium kryte są gontem. Wejścia do kościoła osłonięte są daszkami okapowymi. Okna prostokątne. Dach jest jednokalenicowy, dwuspadowy, kryty gontem, a nad zakrystią blachą.
Z nawą od północnego-zachodu łączy się wysoka, smukła, zbudowana na planie kwadratu wieża z kruchtą w przyziemiu. Jest konstrukcji słupowej o pochyłych ścianach. Posiada nadwieszoną izbicę z otworami, zwieńczoną cebulastym hełmem z latarnią. Ściany wieży i hełm kryte są gontem. Wieża jest starsza od kościoła bo wzniesiona została w 1751 roku Budowniczymi jej byli cieśla Jerzy Dziendziel z Zabłocia koło Skoczowa i jego syn. Źródła podają, że dobudowana została jeszcze do poprzedniego kościoła. Można jednak także przypuszczać, że postawiono ją oddzielnie jako zaczątek planowanego nowego kościoła. Z przytoczonego wyżej opisu wynika bowiem, że pierwotny kościół był obiektem małym. Wydaje się zatem mało prawdopodobne, by cieśle, którzy mieli na ogół bardzo rozwinięty smak artystyczny i estetyczny, dobudowali wieżę nieproporcjonalnie wysoką do małej bryły korpusu kościoła.
W wieży są zawieszone dwa dzwony gotyckie:
- z 1489 roku, ważący wg źródeł około 600 kg z napisem "O rex gloriae veni cum pace" (Królu chwały przyjdź w pokoju) i datą: A.D. MCCCCLXXXIX;
- z 1555 roku, z napisem "Jesus Nazarenus, Rex Judeorum" (Jezus Nazareński król żydowski) i datą: A.D. MDLV.
Wnętrze kościoła jest utrzymane w stylu barokowo-rokokowym. We wszystkich pomieszczeniach są stropy. Tęcza o łuku segmentowym bez belki tęczowej. W zwieńczeniu ścian profilowany gzyms z napisami dotyczącymi trzech rodzin - dobrodziejów kościoła - i z datą 1777 zawartą w chronostychu. W prezbiterium z obu stron zachowały się loże kolatorskie.
Ołtarze w stylu barokowym. W ołtarzu głównym w miejscu centralnym umieszczono obraz św. Michała, a obok rzeźby św. św. Jana Nepomucena i biskupa Mikołaja. Mensa ołtarzowa późnobarokowa z obrotowym tabernakulum rokokowym.
Dwa ołtarze boczne z figurami aniołów po bokach. W lewym ołtarzu rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, a w zwieńczeniu owalny obraz św. Józefa z Dzieciątkiem. W prawym uwagę zwraca centralnie usytuowana figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, a w zwieńczeniu obraz św. Barbary.
Ambona rokokowa - ustawiona 12 października 1781 roku - wykonana została przez Jana Hrabca z Frydka. Przedstawiono na niej malowidła św. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, a na parapecie Dekalog. Baldachim ambony jest zwieńczony figurą Chrystusa Dobrego Pasterza.
Rokokowa, przyścienna chrzcielnica - z ujętą na niej sceną Chrztu Chrystusa z Bogiem Ojcem i Duchem Świętym oraz aniołami - pochodzi z 4 ćwierci XVIII wieku. Wewnątrz chrzcielnicy kociołek cynowy z XVIII wieku.
Uwagę zwracają Stacje Męki Pańskiej pochodzące z połowy XVIII wieku oraz barokowa Pieta, wykonana przez ludowego, nieznanego artystę.
Strop kościoła zdobi polichromia pochodząca z 1884 roku. Na nią składają się postacie Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz świętych: Anny, Floriana, Ignacego Loyolę i Elżbiety. Urozmaiceniem polichromii jest łaciński napis dotyczący księdza proboszcza Szymona Świeżego. W 1935 roku została ona odrestaurowana przez Gotfryda Niemca.
Chór muzyczny wsparty jest na czterech ozdobnych słupach. Odrzwia z prezbiterium do składziku pochodzące z okresu budowy kościoła zostały przeniesione z głównego wejścia.
Wokół kościoła rozciąga się cmentarz .
Hubert Buchta i Leon Kopernik