Najstarsze zabytki katowickiego Janowa
Osada Janów wyłoniona została na przełomie XVII i XVIII w. z istniejących od początku XIV wieku dóbr mysłowickich. W 1617 r. dobra mysłowickie zostały podzielone między kilka rodzin szlacheckich. Poprzez małżeństwo z Salomonami rodzina Mieroszewskich stała się na długo właścicielami mysłowickiego dominium. Pierwszym dziedzicem Mysłowic z tej rodziny był Krzysztof, który w Królestwie Polskim pełnił szereg wysokich stanowisk, m.in. był sekretarzem czterech kolejnych królów: Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. On to w roku 1678 ustanowił "ordynację mysłowicką", której statut zatwierdził cesarz Leopold I.
Pierwszym ordynatem mysłowickim został młodszy brat Krzysztofa - Jan Krzysztof Mieroszewski, sędzia generalny ziemski i starosta grodzki księstwa siewierskiego. W czasie jego długoletnich rządów (1694-1755) dobrami mysłowickimi, doprowadził do ich znacznego rozkwitu. Obok istniejących już folwarków w Roździeniu i Szopienicach Mieroszewski podjął budowę nowej osady. Jej pierwszym budynkiem był drewniany dworek myśliwski, tzw. "zameczek" (przebudowany później na budowlę murowaną, stojącą w tym samym miejscu po dziś dzień). Na początku XVIII w. obok dworku myśliwskiego powstał folwark, nazwany od imienia założyciela "Janowcem", który dał początek wyrosłej obok osadzie Janów (pierwsze wzmianki w dokumentach 1724 r. i 1744 r.). Pierwszymi mieszkańcami nowej osady byli robotnicy leśni i chłopi dominialni, a kiedy w 1783 r. przeprowadzono fiskalny spis ludności powyżej 16 roku życia, w osadzie mieszkało już 141 mieszkańców.
Za rządów ordynata Stanisława Mieroszewskiego (1806-1824) dobra mysłowickie zostały w 1818 r. wydzielone z powiatu pszczyńskiego i włączone do powiatu bytomskiego. Utworzono wówczas nowe gminy: Mysłowice-Zamek i Janów, mające wspólną administrację gminną.
Ostatnim ordynatem mysłowickim został najstarszy syn Stanisława, Aleksander Mieroszewski, który ordynację doprowadził do upadku. Zanim to nastąpiło, urządził obok dworku myśliwskiego nad Boliną i stawem park typu angielskiego, z promenadą, stawem rybnym i gondolami. Na tej promenadzie ustawiony został w 1835 r. obelisk z piaskowca, z umieszczoną na nim wazą i czterowierszem:
Tu mych lat młodych prac były Początki
A chcąc zachować tej Włości Pamiątki
Gdzie były Góry Boliny Urwisko
Janów uzyskał Plantacyi Nazwisko
A.M. 1835
Ów ogrodowy obelisk jest najstarszym zabytkiem Janowa i jednym z najstarszych zabytków Katowic. Na początku lat 90. XX wieku niszczejący u zbiegu ulic Ogrodowej i Nad Stawem pomnik przeniesiono, staraniem członków Związku Górnośląskiego, na skwerek przed Szpitalem Górniczym przy ul. Oswobodzenia. Oprócz niego do naszych czasów zachowały się dwa inne obiekty pamiętające XIX-wieczne dzieje Janowa: wspomniany już "zameczek" przy ul. Nad Stawem 3a, zbudowany z pewnością przed 1835 r., obecnie użytkowany jako budynek mieszkalny, oraz chałupy w typie wiejskim, pierwotnie drewniane, później wymurowane z zachowaniem pierwotnych proporcji, układu pomieszczeń, kształtu dachów itp. (ul. Oswobodzenia, Grodowa 10, 12, 19, 21, Leśnego Potoku 57 i 66).
Gerard Suchanek
Od redakcji:
Helena i Gerard Suchankowie już od kilku lat społecznie opiekują się zachowanym obeliskiem Aleksandra Mieroszewskiego z 1835 r., z własnych środków kupując farbę, uzupełniając ubytki i poprawiając napis. Dzięki nim pamiątka ta przypomina mieszkańcom Janowa najstarsze dzieje osady. O tej społecznikowskiej wrażliwości napisały Dziennik Zachodni z 9.03.1995 i Echo "Wieczorka" 8/2002. Brawo Suchankowie!