Maria Hadasz (1936-1993)
Urodziła się w dniu 9 maja 1936 r. w Gliwicach w rodzinie górniczej. Córka Jadwigi (z d. Dlubis) i Roberta Rusin. Po zdaniu matury w Technikum Mechanicznym w Gliwicach w 1955 r. podjęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończyła w 1960 r. uzyskując tytuł magistra filologii słowiańskiej.
W 1961 r. wyszła za mąż za Henryka Hadasza - magi stra inżyniera geodetę. Pracę zawodową podjęła w Gliwicach pracując kolejno w Bibliotece Miejskiej (1960-62), Bibliotece Technicznej Politechniki Śląskiej (1962-63) i od 1962 r. aż do śmierci w 1993 r. w Górnośląskich Zakładach Energetycznych w Gliwicach na stanowisku samodzielnego referenta ds. inform acj i techn iczno-ekonom icznej.
Turystyką i krajoznawstwem interesowała się już od 1956 r. biorąc udział w indywi dualnych wycieczkach w gronie rodzinnym i przyjaciół. W 1970 r. w Gliwicach wstąpiła do PTTK, wykazując się od samego początku bardzo aktywną działalnością nie tylko w zakładowym kole PTTK nr 61 „Elektrosieć”, ale także w gliwickim Oddziale PTTK, pełniąc w nich różne funkcje i należąc do grupy najbardziej aktywnych i wybitnych działaczy. W latach 1977-85 i od 1989 aż do śmierci w 1993 r. była członkiem Zarządu Oddziału, w latach 1970-73 była sekretarzem, a następnie do 1980 r. - wiceprezesem kola. W latach 1971-77 była członkiem Oddziałowej Komisji Kół Zakładowych, w latach 1977-85 przewodniczącą Oddziałowej Komisji Weryfikacji Odznak, a w latach 1986-89 - członkiem Oddziałowej Komisji Szkoleniowej W latach 1974-78 była członkiem Oddziałowej Komisji Turystyki Pieszej, a następnie do 1985 r. wiceprezesem Klubu Turystów Pieszych „Wagabunda”. W latach 1976-81 była członkiem zarządu Klubu Ochrony Przyrody, a następnie do 1982 r. prezesem. Po przekształceniu Klubu w 1982 r. w Klub Krajoznawstwa i Ochrony Przyrody pełniła w nim do 1985 r. funkcję wiceprezesa, a następnie aż do śmierci w 1993 r. - funkcję prezesa.
Uprawiając turystykę pieszą, górską, motorową, kajakową, kolarską, uczestnicząc w imprezach na orientację oraz zajmując się problemami krajoznawstwa i ochrony przyrody, uzyskała uprawnienia przodownika tuty styki pieszej (1973), instruktora krajoznawstwa: regionu (1975) i Polski (1982), instruktora ochrony przyrody (1985), strażnika ochrony przyrody (1975), instruktora kształcenia kadr (1977) i wykładowcy PTTK.
Zdobyła złotą Odznakę Fotografii Krajoznawczej, dużą złotą i Za Wytrwałość (po raz trzeci) Odznakę Turystyki Pieszej, dużą złotą Górską Odznakę Turystyczną, złotą Kolarską Odznakę Turystyczną, brązową Turystyczną Odznakę Kajakową, brązową Motorową Odznakę Turystyczną, Odznakę Krajoznawczą - II stopnia oraz wiele krajoznawczych odznak regionalnych.
Szczególne osiągnięcia i zasługi miała w organizacji imprez i wycieczek za kładowych: pieszych, górskich i autokarowych oraz organizacji Rajdów Energetyków Okręgu Południowego (do 1981 r.), organizacji i prowadzenia oddziałowych imprez i wycieczek pieszych i górskich oraz organizacji pieszych (m.in. rajdów: „Szlakami Powstań Śląskich”, „Szlakiem Juliusza Rogera”, „Śnieżynki”, „Topienia Marzanny”, „Zbieraczy”), organizacji wycieczek i rajdów dla młodzieży, znakowaniu szlaków turystycznych, weryfikacji odznak krajoznawczych i turystyki pieszej, przeprowadzaniu konkursów krajoznawczych, szkoleniu kadry, prowadzeniu prelekcji ilustrowanych przeźroczami (w różnych technikach: przenikanie, multiwizja, udźwiękowienie). Rokrocznie aktywnie uczestniczyła w akcji zadrzewień, w ogólnopolskiej akcji liczenia bocianów oraz w inwentaryzacji krajoznawczej PTTK wykonując dokumentację fotograficzną.
Wielokrotnie skutecznie interweniowała w sprawach ochrony środowiska.
Uczestnicząc w ogólnopolskich przeglądach zestawów przeźroczy o tematyce krajo znawczej i przyrodniczej uzyskała, razem z mężem Henrykiem, wiele sukcesów. M.in. w przeglądzie DIAKRAJ: III nagroda (1974) i trzykrotnie wyróżnienie (1973, 1978 i 1980); w przeglądzie DIAGÓR: Grand Prix (1981); w przeglądzie BIOSFERA: dwukrotnie Grand Prix (1981 i 1985), dwukrotnie II nagroda (1979 i 1980), dwa wyróżnienia i medal (1987); w przeglądzie DIAŚWIAT: wyróżnienie (1986) i dwu krotnie nagroda zespołowa - Puchar (1982 i 1984); w Diagoramie Dolnośląskiej: Grand Prix (1991).
Do najciekawszych nagrodzonych zestawów przeźroczy należą: „Motyle Polski” i „Reąuiem dla Karkonoskiego Parku Narodowego”, a życiowym osiągnięciem - „Cmentarz żydowski w Wielowsi”.
Wspólnie z mężem zgromadziła ponad 65 tysięcy uporządkowanych przeźroczy (wykonanych głównie przez Henryka Hadasza) oraz bogaty zbiór biblioteczny o tematyce krajoznawczo-turystycznej i przyrodniczej. Zbioiy te stanowiły solidną bazę do prowadzenia prelekcji i opracowania udźwiękowionych zestawów przeźroczy, w których była autorką komentarzy mówionych i nagranych. Zapoczątkowane w 1972 r. prelekcje (któiych zarejestrowano aż 746) prowadzone były w różnychśrodowiskach: w szkołach, zakładach pracy, wojsku, kołach i innych ogniwach PTTK oraz w różnych organizacjach społecznych na terenie całego kraju i za granicą (Czechosłowacja, RFN), a także podczas różnych imprez krajowych i międzynarodowych.
Za zasługi w upowszechnianiu krajoznawstwa i turystyki otrzymała m.in. następujące odznaczenia i wyróżnienia: odznakę Zasłużonego Działacza Kultury (1988), srebrną odznakę Zasłużonego Działacza Turystyki (1989), złotą odznakę Zasłużonego w Rozwoju woj. katowickiego (1985), srebrną (1980) i złotą (1986) Honorową Odznakę PTTK, srebrną odznakę Zasłużonego w Pracy PTTK wśród Młodzieży (1984), Kato wicką Odznakę Honorową PTTK (1977), Honorową Odznakę Federacji Sportowej „Energetyk” (1973).
Wpisana do Księgi 40-lecia Miasta Gliwic. Dwa dni przed śmiercią wyróżniona tytułem Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa.
Zmarła po długiej i ciężkiej chorobie w Gliwicach w dniu 16 kwietnia 1993 r. Po chowano ją na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach.
Stanisław Radomski