50 Lat AKT "Gronie" w Katowicach

Akademicki Klub Turystyczny „Gronie" w Katowicach w dniu 22 lutego 1961 r. założyli: Piotr Bednorz i Marianna Bednorz (Wawrzyniak), Konrad Domogała, Adam Fostiak (†), Janusz Gregorczyk (†), Eugeniusz Gren, Barbara Dąbrowska (Hołdyk), Krystyna Jasińska, Apolonia Milewska (Jarząbek) i Piotr Milewski, Janusz Kalinowski (†), Karol Kwieciński, Janusz Ney (†), Alicja Supronowicz (Opitek), Aleksandra Piguła (Lewalska), Jerzy Piguła (†), Irena Smandek, Piotr Spora (†), Elżbieta Bujoczek (Tyburska), Alicja Padoł (Wójcik), Alfreda Kołodziej, Elżbieta Kukla, Ewa Sołtysik (Łata), Marian Mart (†), Helga Michalczyk, Bolesław Musiałkiewicz, Helena Pudło, Barbara Szwej, Zbigniew Szot, Grażyna Konieczna (Tempel), Irena Domagała (Tomalik).

Klub działał w l. 1961-69 i po 1984 r. przy Radzie Okręgowej ZSP w Katowicach, a w latach 1969-1978 przy Radzie Uczelnianej ZSP (SZSP) Uniwersytetu Śląskiego. Od 1963 r. AKT „Gronie" działa jako klub specjalistyczny (a obecnie także jako koło) Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Katowicach.

Podstawową formą działalności Klubu była organizacja i obsługa imprez dla studentów: zorganizowaliśmy 47 ogólnopolskich rajdów „wiosennych", 45 środowiskowych rajdów jesiennych i setki imprez (rajdów, złazów itp.) uczelnianych i wydziałowych, obsługiwaliśmy szlaki i bazy ZSP, wczasy wędrowne PTTK. Imprezy wewnątrzklubowe (rocznice Klubu, sylwestry, andrzejki, otwarcia i zamknięcia sezonu, obozy narciarskie, obozy letnie) służyły nie tylko integracji członków, ale także celom szkoleniowym.

Prezesami Klubu byli: Janusz Kalinowski (†), Piotr Bednorz, Janusz Gregorczyk („Gregor") (†), Stefan Kowalski (†), Eugeniusz Gren, Marek Ciemniewski (†), Józef Kubik (†), Grzegorz Górka, Jacek Siwecki, Andrzej Maciążek, Witold Maciążek, Józef Ploska, Zbigniew Radomski. W 1984 r. powołano Studencką Grupę Aktywności, której prezesem został Adam Kolony. Obok prezesów „macierzystego AKT" należy też wymienić dwóch prezesów Studenckiego Klubu Turystycznego przy Uniwersytecie Śląskim: Magdalenę Turzańską (Skrzypek) i Mariana Turzańskiego. SKT działający przy Filii UJ w Katowicach, a potem przy UŚ, połączył się z AKT „Gronie" w 1969 r.

Przez AKT przewinęło się wiele osób, które zapisały się w jego dziejach złotymi zgłoskami [z braku złotej farby pozostaniemy przy normalnej czcionce - przyp. red.]. Trzeba tu wymienić przede wszystkim takie osoby, jak: Zbigniew Padoł, Krystyna Siwecka (Nizio), Krystyna („Dzidka") Borys, Krystyna („Mysza") Sulwińska (Myszor) i Stanisław Sulwiński, Krystyna („Ksina") Stojek (Matys) i Krystian Stojek, Herbert Borończyk, Franciszek Śleziona, Andrzej Barczak, Kazimierz Karczewski, Leon Kopernik, Adam Dras(†), Krystyna Porc (Gajek) (†), Teresa Mastalerz (Latusek), Józef (†) i Jerzy Kozyrowie, Stanisław Płonka, Basia Mikuła, Anna Daniłow (Dobrzańska) i Jarosław Daniłow, siostry Piechulanki: Ewa Banaś i Nina Josz, Katarzyna Orczyk (Rak), Lucyna Roczek (Damboń), Barbara Kowalska (Murska †), Małgosia (Jendrysik) i Wojtek Beblo, Ewa (Gonet) i Mieczysław Niedźwieccy, Krystyna (Spychała) i Andrzej Wisełkowie, Elżbieta (Augustyn) i Leszek Mazurkiewiczowie, Helena Unhold (Czajkowska), Barbara Zygadlewicz, Maria (Gajda) i Bernard  Horemscy, Janusz Machula (†), Ewa Kapica (Zarębska) i Krzysztof Kapica (†), Renia Zarębska (Golda) i Jurek Zarębski (†), Henryk Polański, Maryla Kowalska (Torbus), Teresa (Przywara) i Edward Jaroszowie, Grażyna (Omeljaniuk) i Włodek Szulcowie, Stefania Culic (Mały), Jan Trzeciak, Bronisław Święs, Jerzy Dolinkiewicz, Jerzy Wantulok, Janina i Jerzy Wróblewscy, Zdzisław Górywoda, Janusz Drzymała, Czesława (Rosik) i Jan Dulewscy, Renata (Łabędź) i Edward Kudelscy, Antoni Winiarski, Teresa (Pawłowska) i Witold Kubikowie, Jerzy Konieczny, Maria Szewczyk (Kasprowicz) i Piotr Szewczyk („Masztalski"), Wanda (Cierpiał) i Karol Niedzielowie, Halina i Eugeniusz Staniccy, Ania (Kobernicka) i Heniek Matuszkowie, Paweł i Teresa Baranowscy, Barbara (Cholewa) i Wojciech Sobczykowie, Nina Górka (Kamler), Helena (Makselon) i Piotr Holonowie, Jerzy Wojcieszak („Wawrzek"), Elżbieta Stolorz-Krzisz, Halina i Eugeniusz Staniccy, Antoni Dronszczyk, Mieczysław Urbaczka, Józef Buszman, Bronek Nowok, Andrzej Ziomek, Wanda Marchel (Pawlik), bracia bliźniacy: Włodek i Leszek Banasikowie, Jurek Kaszper (†), sławny alpinista Czesław Momatiuk (†).

Nasi byli członkowie bardzo sobie cenią związki z AKT. Odwiedzają nas od czasu do czasu: mieszkający w Niemczech: Dorota Mika (Kawalec), Adam Dras (†), Karol Kwieciński, Konrad Domogała i Gosia Chwistek (Pałka), Janusz Drzymała z Kanady, Lucyna i Krzysiu Kozikowie z Danii i Jurek Wantulok, który mieszka w Szwecji.

W dniu 25 czerwca 1963 r. z AKT wyłoniło się Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich - pierwsze w Polsce utworzone na mocy porozumienia pomiędzy Zarządem Głównym PTTK i Radą Naczelną ZSP. Od powstania Oddziału Międzyuczelnianego PTTK sekcje AKT pełniły w nim okresowo funkcje komisji: turystyki górskiej, narciarskiej, pieszej, speleologicznej, kolarskiej, kajakowej. Działała też w AKT sekcja wysokogórska (wspinaczkowa) - pod koniec 1970 r. z tej sekcji powstał pod wodzą Józka Kubika Akademicki Klub Alpinistyczny w Katowicach.

W pierwszych latach spotkania klubowe odbywały się co tydzień w Międzyuczelnianym Klubie Studenckim „Ciapek" przy ul. Kościuszki. Potem „U Kubusia" na UŚ przy ul. Bankowej, w klubie „Społem" - WSE przy ul. Francuskiej, w „Gołębniku" na UŚ przy ul. Wita Stwosza (obecnie Śląskie Seminarium Duchowne), klubie „Wahadło" Filii Politechniki Śląskiej przy ul. Krasińskiego, klubie „Puls" przy pl. Wolności i „Akant" przy ul. Teatralnej. Po reaktywowaniu działalności zebrania nasze odbywały się w klubie PTTK przy ul. Mariackiej, a następnie w Pałacu Młodzieży, gdzie spotykamy się do dziś.

Elementem wyróżniającym członków Klubu - wręczanym niegdyś uroczyście w momencie przyjęcia w poczet członków - jest odznaka AKT-owska o trapezoidalnym kształcie, jednolitym dla wszystkich AKT w Polsce. Nasz symbol na znaczku, projektu Marka Dudy, to krokus (szafran spiski).

Członkowie AKT „Gronie" ładnie śpiewają. Najdonośniejszymi głosami wśród AKT-owców dysponują bezsprzecznie Krystyna Gemza i Bronek Święs. Niezbędny jest też akompaniament. Najlepsi w historii AKT gitarzyści to: Staszek Płonka, Lothar Frasek, Staszek Olszewski, Jacek Siwecki, Krzysiu Stojek, Witek Cieśliński, Zbyszek Radomski, Rysiek Banet. Irena Frączek (Bartyzel) i Basia Bańczyk (Licznerska) z tytułu wykształcenia muzycznego grają zarówno na gitarze, jak i na pianinie i innych instrumentach klawiszowych. Na skrzypcach niezastąpieni są Krzysiu Stojek, Maryla Horemska i Nina Josz (Piechula). Na harmonii Stasia Płonkę wyparł ostatnio Zbigniew Szot. Akompaniują nam czasami nasze „AKT-owskie dzieci", że wspomnę tylko Adama Sulwińskiego, Bożenę Padoł, Małgosię Daniłow i Zosię Bańczyk. Dziewczyny zdecydowanie dominowały w spisywaniu aktualnych przebojów turystycznych, publikowanych w okresowo wydawanych śpiewnikach.

Na zebraniach klubowych gościło wielu wybitnych działaczy turystycznych, podróżników, alpinistów, osób piszących o górach. Wymienić należy tu takie postaci, jak: Józef Wawrytko, Władysław Krygowski, Tadeusz Staich, Wiktor Zin, Władysław Midowicz, Włodzimierz Wnuk, Stefan Czernelecki, Henryk Furmanik, Czesław Momatiuk, Jan Długosz, Jan Mostowski, Ryszard Szafirski, Leonid Teliga, Tadeusz Kaszper, Józef Merta, Janusz Czerwiński, Witold Michałowski, Bogdan Zwoliński, ksiądz Jerzy Pawlik, Wacław Derejczyk, Tadeusz Lenert, ksiądz Henryk Pyka, Arcyksiężna Maria Krystyna Habsburg, Jerzy Siodłak, a także nasi byli członkowie: Jerzy Konieczny, Edward Kudelski, Czesława Rosik - Dulewska, Andrzej Barczak, Józef Buszman.

Nie mając własnej siedziby w górach, AKT-owcy upodobali sobie stację turystyczną na Hrobaczej Łące, gdzie gospodarzyły wtedy siostry Zofia i Michalina Dorzak. W 1965 r. Janusz Kalinowski zwrócił uwagę na opuszczoną chałupę pod Rogaczem nad Wilkowicami, zamieszkałą uprzednio przez Stanisława Kanika. Eugeniusz Gren pochodzący z Wilkowic rozpoczął poszukiwania spadkobierców domu w celu jego kupna i pod koniec 1966 r. doprowadzono do wieczystej dzierżawy. W tych pierwszych pracach uczestniczyli też: Majka Wawrzyniak, Piotr Bednorz i Krystyna Myszor. Uzyskano poparcie finansowe Rady Okręgowej ZSP, Oddziału Międzyuczelnianego PTTK i Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Katowicach. Kierownikiem budowy został E. Gren, który przez prawie dwa lata był duszą wszelkich poczynań w tym zakresie. Częściowo rozebrano starą chałupę. W lecie na polanie gospodarzył w namiotach Heniu Polański nadzorując prace wykonywane głównie rękami członków Klubu - zwłaszcza w soboty i niedziele. Jedynie konstrukcja dachu została wykonana przez fachowych cieśli. „Maniuś" Mart sfinalizował zakup okien i ładnych stylowych mebli, a w kolejnym roku wykończono wnętrze i otoczenie, m.in. Janusz Machula i Jurek Kaszper założyli instalację elektryczną.

3 listopada 1968 r. nastąpiło uroczyste otwarcie Chatki AKT „Gronie" pod Rogaczem, w którym uczestniczyli m.in. Rektor UŚ prof. K. Popiołek oraz Wiceprzewodniczący Prezydium WRN w Katowicach J. Grzbiela. Największe zasługi przy budowie Chatki (poza już wymienionymi) ponieśli: Konrad Domogała, Małgosia Jendrysik, Dorota Kawalec, Barbara Kowalska, Stefan Kowalski, Jurek Kozyra, Krystyna Nizio, Ksina Matys, Krzysiu Stojek, Dzidka Borys, Bronek Święs, Jurek Wróblewski oraz ówczesny szef „Almaturu" Bernard Horemski. Pierwszym kierownikiem Chatki został Jacek Siwecki. W 1971 r. Chatka została kupiona przez ZSP. W 1973 r. zbudowano w odległości około 300 metrów ujęcie wody dla Chatki o poj. ok. 2000 litrów. W l. 1977-82 opiekę nad Chatką sprawowało SKPB. W tym czasie pod kierownictwem Zbyszka Radomskiego nastąpiła jej rozbudowa. Zwiększyła się jej „pojemność" i zmienił się wygląd najbliższego otoczenia. Potem Chatka była pod opieką „Stowarzyszenia Przyjaciół Chatki pod Rogaczem" (które nie miało żadnych związków z AKT), a obecnie jest własnością całkowicie prywatną.

Podróże zagraniczne były przedmiotem nieustannych dążeń członków AKT. Pierwszym celem były wyprawy w inne góry Europy - pojedyncze lub kilkuosobowe wyjazdy w Beskid Śląsko-Morawski i inne góry Czech i Słowacji, Schwarzwald, Riłę i Piryn oraz Fogarasze. W 1967 r. 6 członków AKT pojechało w Alpy Julijskie a 10 osób w Sar Planinę. W 1968 r. ponownie zorganizowano wyjazd w Alpy Julijskie dla 11 osób. Rok później 18 osób uczestniczyło w zorganizowanym przez SKPB wyjeździe w Fogarasze, Piatra Craiului i Bucegii w Rumunii. W l. 1970-71 były 4 obozy wędrowne: 2 w Tatrach Wysokich (polskich i słowackich), w Niżnich Tatrach i Małej Fatrze. W 1971 r. odbyła się wyprawa rowerowa członków AKT na Węgry. W l. 1972-73 AKT we współpracy ze ZBoWiD. zorganizował przejazdy mikrobusami „Szlakiem walk Polaków w czasie II wojny światowej": 1972 - zachodnia Europa, 1973 - Bliski Wschód. Po wyjazdach sondażowych kilku osób w roku 1973 w Karpaty Rumuńskie (m.in. w ramach imprez centralnych z okazji 100-lecia zorganizowanej turystyki w Polsce) w 1974 r. AKT „Gronie" zorganizował wyjazd 10 osób w Fogarasze. Na bazie tych doświadczeń - w l. 1975-76 odbyły się jeszcze dwie wyprawy członków AKT w kolejne rejony Karpat Rumuńskich. W 1976 r. członkowie AKT „Gronie" wyjechali też do Turcji w ramach ZSP-owskiej akcji Lewant. W 1984 r., po dłuższej przerwie, 43 członków AKT „Gronie" wyjechało do Jugosławii i Grecji, a w l. 1989-90 (w ramach „pierestrojki") odbyliśmy podróże sentymentalne do Wilna i Lwowa... Odkąd się zmienił ustrój, już tak łatwo wyjechać indywidualnie, że rzadko wyjeżdżamy „kupą". Gdy istniał tzw. obszar konwencji turystycznej z „nieboszczką" Czechosłowacją, jeździliśmy dosyć często właśnie tam, bo nie trzeba było paszportu, którym wtedy rzadko kto dysponował. Pewna ilość członków AKT - przewodników wędrowała w latach 70. po Alpach i Pirenejach w ramach wymiany „Almaturu" z francuską organizacją UCPA. Niektórzy członkowie AKT - w większości prywatnie - wędrowali nawet po innych kontynentach czy też za kołem podbiegunowym, ale to już zupełnie inna historia. Obecnie największymi podróżnikami, którzy wyszli z AKT są: Krystyna i Jacek Siweccy, Czesława i Jasiu Dulewscy i  oraz Teresa i Edward Jaroszowie.

Klub organizował liczne kursy dla zdobycia uprawnień w dyscyplinach uprawianych w AKT: przewodników beskidzkich, których organizację przejęło potem SKPB, przewodników terenowych i po GOP, instruktorów i pomocników instruktorów narciarskich, strażników ochrony przyrody, wspinaczkowe (do czasu utworzenia AKA) i speleologiczne, organizatorów turystyki. Wielu członków AKT za pośrednictwem Oddziału Międzyuczelnianego PTTK kierowanych było na kursy lub też same egzaminy dla uzyskania kwalifikacji przodowników turystycznych PTTK - głównie górskich, ale także narciarskich, pieszych, kajakowych, kolarskich. Posiadali też niektórzy członkowie AKT „Gronie" inne uprawnienia, np. przewodników po innych terenach (tatrzańscy - np. Edward Jarosz), mieliśmy kilku GOPR-owców. Oprócz przewodników skupionych w SKPB i przodowników turystyki górskiej działających w Terenowym Referacie Weryfikacyjnym GOT, pozostała kadra nie została w sposób formalny zorganizowana.

Pogłębianiu wiedzy turystycznej członków Klubu służyła biblioteka AKT, która w swoim czasie kosztowała nas dużo zdrowia i składkowych pieniędzy. Biblioteka ta, licząca w szczytowym okresie ponad tysiąc woluminów (map, przewodników) zaginęła niestety w okresie częstych przeprowadzek AKT w latach 70-tych.

Działalność wydawnicza AKT „Gronie" związana była ściśle z bieżącymi potrzebami Klubu w poszczególnych sferach jego działania. W pierwszych latach istnienia AKT wydawano głównie informatory i foldery dla uczestników organizowanych imprez, co spowodowane było brakiem na rynku przewodników turystycznych. Informatory takie wydawano także sporadycznie w późniejszych latach. W informatorach tych zamieszczano zazwyczaj wstęp poświęcony historii turystyki studenckiej w Katowicach. Dzięki temu są one dzisiaj, gdy wiele dokumentów zaginęło, nieocenionym źródłem wiedzy o tamtym okresie.

Równolegle z informatorami wydawane były śpiewniki turystyczne. Było ich dużo. Na 50 lecie AKT wydaliśmy „Śpiewnik 1961-2011" opracowany przez Krystynę Borys, Ewę Kędzierską i Marię Kasprowicz-Szewczyk

W latach 70. zaczęły przeważać wydawnictwa szkoleniowe opracowane przez powstałą w 1974 r. Komisję Wydawniczą OM PTTK złożoną z członków AKT „Gronie" (Piotr Bednorz, Wanda Pawlik, Krystyna Nizio, Wojciech Janota, Jerzy Forner, Herbert Kubacz, Jan Dulewski) oraz Komisję Wydawniczą SKPB. Potem doszły przewodniki i inne wydawnictwa fachowe, autorstwa członków AKT (Piotr Bednorz, Janusz Kalinowski, Edward Jarosz, Andrzej Ziomek i inni)

Przez Klub przewinęło się kilkaset osób, rekrutujących się głównie z uczelni katowickich: Uniwersytetu Śląskiego (wcześniej WSP i Filii UJ), obecnego Uniwersytetu Ekonomicznego (wcześniejszych AE i WSE), Akademii Muzycznej (dawniej PWSM), Akademii Wychowania Fizycznego (wcześniej WSWF), Filii Politechniki Śląskiej, Akademii Sztuk Pięknych, Studiów Nauczycielskich. Należeli jednak i należą do AKT także studenci i absolwenci innych uczelni: np. Śl.A.M. (obecnie Uniwersytet Medyczny), Politechniki Częstochowskiej czy też Politechniki Śląskiej w Gliwicach, uczelni spoza Śląska (należało np. do AKT kilku absolwentów uczelni krakowskich), a także słuchacze szkół pomaturalnych.

Grzegorz Górka

PS. Odnośnie nazwisk Pań przyjąłem regułę, że jako pierwsze podaję nazwisko po mężu, a w nawiasie nazwisko panieńskie. Nie zawsze może się to pokrywać z faktycznym nazwiskiem. Przepraszam za ewentualne błędy zwłaszcza Założycielki Klubu, które w momencie zakładania Klubu nosiły oczywiście nazwisko panieńskie, a dopiero potem przyjęły nazwisko męża lub też podwójne.