Katalog Kościołów Drewnianych - Baborów
Miasteczko Baborów leżące na terenie województwa opolskiego nad rzeką Psiną, miedzy Głubczycami a Raciborzem, jest jedną ze starszych osad na Górnym Śląsku. Najstarsze ślady pobytu człowieka w tych okolicach pochodzą sprzed 35 tysięcy lat. Potwierdzają to odkrycia archeologiczne prowadzone na terenie Płaskowyżu Glubczyckiego (m.in. Dzierżysław - stanowisko kultury szeleckiej). Nie znamy dokładnej daty założenia osady w tym miejscu zwanej Baborowem. Pierwsza wzmianka zapisana w źródłach, pochodzi z 1296 r. i wymienia Bauorów, Bavorów. Jest to nazwa od imienia Bawor (Bawor II ze Strakonic - właściciel miasteczka, wzmiankowany w 1340 r.). Miasteczko należało do klasztoru dominikanek w Raciborzu od 1404 r. do kasaty klasztoru przez Prusy w 1810 r.
Tutejszy kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP wzmiankowany był już w 1340 r. Między 1672 r. a 1691 r. zbudowany został na nowo, następnie kilkakrotnie przebudowany w XIX i XX w. W 1575 r. miasto otrzymało prawo urządzania trzech dorocznych jarmarków i jednego targu w tygodniu. Jak wiele ówczesnych miast, Baborów był trawiony przez częste pożary (m.in. 1708 r., 1782 r., 1807 r.), po kolejnym wielkim kataklizmie w 1838 r., w czasie którego spłonęła cała niemal zabudowa, drewniane domy zastąpiono murowanymi, w większości zagrodami typu frankońskiego. Pierwotny dwór, zbudowany na pocz. XIX w., przekształcono na ratusz w 1863 r. W tym czasie ludność Baborowa posługiwała się trzema językami: morawskim, niemieckim i polskim. W 1856 r. uruchomiono linię kolejową Głubczyce-Baborów-Racibórz (dziś zlikwidowana). Pod koniec XIX w. powstały w Baborowie cukrownia i cementownia. W 1909 r. otwarto 3 cegielnie, 2 parowe młyny, słodownię, mleczarnię i fabrykę kafli. Podczas II wojny światowej istniały w Baborowie 4 jenieckie komanda pracy i obóz pracy przymusowej. Walki o Baborów w marcu 1945 r. trwały 3 dni, w czasie których poległo ponad 750 żołnierzy radzieckich. Dzisiejszy Baborów jest niewielkim, liczącym 3,3 tys. mieszkańców miastem, siedzibą gminy.
W Baborowie znajduje się drewniany kościół cmentarny, podobnie jak w Bieruniu Starym i Woźnikach. Kościół Św. Józefa, usytuowany na cmentarzu parafialnym, wzniesiono w latach 1700 - 1702 r. z fundacji wieloletniego proboszcza parafii w Baborowie, ks. Piotra Matłocha. Rok budowy kościoła wyryto nad progiem głównego wejścia. Drewna modrzewiowego dostarczyła właścicielka majątku w pobliskim Rakowie nad Psiną, Katarzyna von Larisch. Świątynię poświęcono śś. Józefowi i Barbarze, notabene patronom "dobrej śmierci'", wzniesiono z drewna w konstrukcji zrębowej na kamiennej podmurówce. Obiekt sakralny skierowany jest prezbiterium ku północy. Kościół jest świątynią na rzucie krzyża greckiego. Ramiona transeptów i prezbiterium zamknięte są trójbocznie. Wnętrze nakryto pozornym sklepieniem kolebkowym, natomiast na skrzyżowaniu transeptów z nawą i prezbiterium (miejsce po wieży sygnaturkowej) - prosto zaszalowano. Kościół posiada lożę kolatorską nad zakrystią. Wejście główne do świątyni biegnie przez kruchtę do nawy. Przy kruchcie od frontu znajdują się zadaszone schody prowadzące na emporę muzyczną. Okna kościoła są zamknięte półkoliście, zabezpieczone okiennicami. W zakrystii okno zabezpiecza krata kowalska z zadziorami. Kościół posiada zadaszenie siodłowe, kryte łupkiem. Nad kruchtą umieszczony jest daszek z zaokrągloną połacią od frontu. Dach prezbiterium obejmuje także zakrystię i lożę kolatorską. Od południa na skraju nawy znajduje się zaszalowany szczyt, ponad którym wznosi się baniasta wieżyczka z latarnią, pobita blachą, zwieńczona chorągiewką z datą 1700 r., przeniesiona w 1876 r. ze skrzyżowania naw (prawdopodobnie wieża sygnaturkowa). W 1802 r. ściany obito gontami, a w 1890r. wymieniono je na łupek. W 1920 r. kościół poddano gruntownej renowacji, przywracając na ścianach gonty. Wokół kościoła umieszczone są przydaszki pokryte gontem.
Wewnątrz kościoła zachowało się wyposażenie, głównie barokowe. W narożnikach skrzyżowań ramion ustawione są rzeźbione popiersia trzech osób Trójcy Świętej w otoczeniu aniołków, powyżej wzdłuż szwów przecięcia sklepień umieszczona jest rzeźbiona wić roślinna i posążki aniołków. Sklepienia i ściany pokrywa polichromia z pocz. XVIII w. autorstwa Krauzego z Drezna (niedawno poddawana gruntownej renowacji). W poszczególnych ramionach znajdują się cztery duże sceny w ozdobnych obramieniach roślinnych, otoczone postaciami aniołków, trzymających tablice inskrypcyjne i bukiety kwiatowe. Całość kompozycji obwiedziona jest pasami z wicią roślinną: w prezbiterium - scena ze św. Józefem z Dzieciątkiem adorowanym przez aniołów, w nawie - Męczeństwo św. Barbary, w ramieniu wschodnim - Matka Boska rozdzielająca szkaplerze na tle Góry Karmel, w ramieniu zachodnim - aniołowie. Na stropie zakrystii znajduje się dekoracja o motywie wici roślinnej. Ołtarz główny z bramkami po bokach (ambit, podobne rozwiązanie w pobliskim kościele z Pietrowic Wielkich), jest rozczłonkowany kręconymi kolumnami, z bogatą dekoracją snycerską o motywach akantu oraz z posągami Dawida, Jessego, Mojżesza i Jozuego. Ponad bramkami umieszczone są figury śś. Dyzmy i Judy Tadeusza, a w zwieńczeniu - czterech męczennic (śś. Doroty, Agnieszki, Barbary i Katarzyny), św. Michała Archanioła i ośmiu aniołów.
W ołtarzu głównym znajduje się obraz Świętej Rodziny oraz w górnej kondygnacji - owalny obraz św. Barbary. Poniżej umieszczone jest rokokowe tabernakulum. W kościele znajdują się też 4 ołtarze boczne: św. Anioła Stróża w zachodnim ramieniu, Matki Boskiej Szkaplerznej we wschodnim ramieniu, św. Wawrzyńca przy tęczy, św. Walentego po przeciwnej stronie tęczy. Ambona ma bogatą dekorację snycerską. Na jej parapecie z muszlami i aniołkami namalowane są symbole ewangelistów. Na zaplecku umieszczona jest figura Chrystusa Nauczyciela, a na baldachimie - posąg Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w otoczeniu aniołków. Obrazy kościelne malowane są przez autora osiemnastowiecznej polichromii. Są to: sceny z życia św. Antoniego Padewskiego, Wręczenie szkaplerza Angeli (księżniczce czeskiej) i Alfonsowi Kastylijskiemu, z postaciami śś. Ludwika i Edwarda w tle, Anioły prowadzące Lota z płonącej Sodomy oraz Dobre uczynki. Z innych obrazów, znajdujących się w kościele, warto wymienić: Chrystusa w Ogrójcu z XVIII w., Matkę Boską z Dzieciątkiem z XVIII/XIX w. i ludowego św. Antoniego. Wokół wewnętrznych ścian kościoła wisi 14 obrazów Stacji Drogi Krzyżowej z XVIII w. Ławy kolatorskie pochodzą z XVIII w., a szafa zakrystyjna - polichromowana, z malowanymi postaciami śś. Szymona, Judy Tadeusza i Filipa - z pocz. XVIII w.
W kościele znajduje się malowane epitafium ks. Szymona Piotra Motłocha oraz jego matki, przedstawiające Chrystusa Ukrzyżowanego i parę fundatorów, w ramie bogato dekorowanej z pocz. XVIII w (SIMON PETRUS MOTLOCH BOCUNICENCIS, PAROCHUS LOCI ANN. 7L CUM MARINA MATRE SUA ANN:83. HICTUMULTA). Oboje pochowani są w kościele.
Kościół posiada oświetlenie w formie zwisającego pająka drewnianego z XVIII w.
W okresie Wielkiego Tygodnia w tym kościele urządzany jest Grób Chrystusa, a w niedzielę Wielkanocną po nabożeństwie Zmartwychwstania (rezurekcji) wyrusza stąd uroczysta procesja do kościoła parafialnego. Kościołem św. Józefa i parafialnym opiekują się od 1946 r. ojcowie karmelici trzewiczkowi.
Damian Adamczak