Janusz Kalinowski (1934-2007)
W listopadzie 2007 r. zmarł Janusz Kalinowski, wybitny działacz turystyczno-krajoznawczy i społeczny, zasłużony organizator turystyki górskiej w środowisku akademickim Katowic. Był wieloletnim działaczem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, jego członkiem honorowym; przodownikiem turystyki górskiej, przewodnikiem beskidzkim, przewodnikiem terenowym i miejskim, instruktorem przewodnictwa, wieloletnim organizatorem i egzaminatorem szkoleń dla przewodników turystycznych. Był wspaniałym popularyzatorem turystyki górskiej i pieszej nizinnej, organizatorem wielu imprez przewodnickich i rajdów. Był także aktywnym działaczem Związku Górnośląskiego.
Janusz Kalinowski urodził się 31 sierpnia 1934 r. w Katowicach-Wełnowcu i do końca życia tam mieszkał. Ukończył Liceum Ogólnokształcące w Katowicach (wtedy im. Jana Smolenia – obecnie IV LO im. Stanisława Maczka), dwa lata pracował w placówce zaopatrzeniowo-handlowej przy KWK „Kleofas” w Katowicach, a następnie w 1956 r. rozpoczął studia w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Katowicach, uzyskując w 1961 r. tytuł magistra ekonomii.
Podczas studiów Janusz Kalinowski zaangażował się w organizację i rozwój turystyki studenckiej, działając od 1957 r. w Agencji Śląskiej Biura Wczasów, Podróży i Turystyki Zrzeszenia Studentów Polskich (od 1966 r. Biuro Podróży i Turystyki ZSP „Almatur”). W latach 50-tych i 60-tych ubiegłego wieku modne stały się rajdy ogólnopolskie, w czasie których nawiązywały się znajomości i przyjaźnie studentów z różnych uczelni kraju. W 1957 r. był jednym z organizatorów I Ogólnopolskiego Rajdu Studenckiego w Beskidach z metą w Wiśle. Rajdy te miały charakter bardzo masowy (w niektórych brało udział ponad 1500 uczestników); pasjonowały one nie tylko studentów Katowic, Gliwic i Rokitnicy, ale także studencką brać z Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Łodzi, a nawet Szczecina. Do dziś są one kontynuowane jako kameralne imprezy klubowe, na których bywają nasi koledzy z Warszawy.
Janusz potrafił wyszukiwać wśród braci studenckiej ludzi o podobnych upodobaniach i umiłowaniu do wędrowania po górach. Mobilizował ich do ukochania piękna gór i przyjaźni, która rodzi się przy wspólnym wędrowaniu i poznawaniu ziemi ojczystej.
Znaczny rozwój turystyki studenckiej zrodził konieczność organizacyjnego skupienia aktywu turystycznego, w związku z czym 22 lutego 1961 roku został utworzony Akademicki Klub Turystyczny „Gronie” w Katowicach, a Janusz Kalinowski był jednym z członków założycieli tego Klubu, prezesując mu przez pierwsze dwie kadencje, a kiedy działalność Klubu w latach 1978-80 podupadła – w 1980 r. reaktywował jego działalność i przez ostatnie lata znów pełnił funkcję Prezesa Klubu. Jest rzeczą niewiarygodną, że absolwenci różnych uczelni, rozpoczynając własne drogi życiowe i zawodowe, utrzymali żywy kontakt przez tak długi czas (47 lat mija w 2008 r.), spotykając się (przynajmniej co miesiąc) w AKT i organizując wspólne imprezy turystyczne krajowe i zagraniczne. Przez cały czas trwania działalności Klubu Janusz Kalinowski był inicjatorem większości jego poczynań.
W grudniu 1961 r. Janusz zorganizował dla studenckiego aktywu turystycznego kurs na przewodników beskidzkich z uprawnieniami państwowymi. W grudniu 1962 r., po rocznym kursie, 16 osób zdało egzaminy i po uzyskaniu uprawnień państwowych utworzyło 25 czerwca 1963 r. Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich przy Oddziale Międzyuczelnianym PTTK – pierwsze w Polsce koło utworzone w środowisku studenckim na mocy porozumienia między Zarządem Głównym PTTK i Radą Naczelną ZSP, działające do dzisiaj w środowisku akademickim Katowic.
Od 1952 r. Janusz był członkiem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. W latach 1959-63 był prezesem zarządu Koła Międzyuczelnianego PTTK w Katowicach, a po przekształceniu w Oddział Międzyuczelniany PTTK – był jego prezesem przez 10 lat.
Był również wieloletnim członkiem władz Zarządu Okręgu, a w latach 1975-91 – Zarządu Wojewódzkiego PTTK w Katowicach. W latach 1973-1981 i 1997-2005 był członkiem Komisji Przewodnickiej Zarządu Głównego PTTK, a po przemianach ustrojowych w końcu lat 80-tych XX wieku był współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym Rady Federacji Kół Przewodnickich PTTK Województwa Śląskiego. W latach 1963-98 był członkiem, a następnie przewodniczącym Regionalnej Komisji Egzaminacyjnej PTTK ds. Przewodników Turystycznych, a od 1999 do 2005 r. przewodniczył Komisji Egzaminacyjnej dla Przewodników Górskich przy Wojewodzie Śląskim. Jako wykładowca i egzaminator na kursach i w szkołach nadających uprawnienia turystyczne przeszkolił setki, a może tysiące osób, które dziś zajmują się tą dziedziną zawodowo lub społecznie.
Po ukończeniu studiów i uzyskaniu tytułu magistra ekonomii, swą pracę zawodową ukierunkował tak, aby związana była z turystyką – jak już wyżej wspomniano, najpierw była to Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich w Katowicach, w której kierował działalnością turystyczną (od 1961 do 1967 r.). Potem przez długie lata (do 1980) pracował w Urzędzie Wojewódzkim w Wydziale Kultury Fizycznej i Turystyki. Następnie był dyrektorem biura turystycznego OST Gromada (do 1986 r.) i biura podróży Związku Nauczycielstwa Polskiego „Logostour” (do 1988 r.), a na zakończenie swojej aktywności zawodowej kierował katowickim Oddziałem Centralnego Ośrodka Informacji Turystycznej (przekształconego następnie w Oddział Regionalny Polskiej Agencji Promocji Turystyki). Po likwidacji PAPT – z dniem 28 lutego 1995 r. odszedł na wcześniejszą emeryturę.
Turystyka była całym Jego życiem: zgromadził ogromny księgozbiór o tej tematyce, który Jego Rodzina w znacznej części przekazała Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach. Hobbystycznie zajmował się fotografowaniem różnorakich obiektów na turystycznych szlakach krajowych i Europy – plonem tej pasji jest m.in. zbiór kilku tysięcy przeźroczy. Przeźroczami tymi ilustrował liczne wykłady na kursach i szkoleniach oraz spotkaniach braci turystycznej.
Pisał też przewodniki. Oprócz kilku regionalnych informatorów Krajowej Agencji Wydawniczej, w Wydawnictwie Sport i Turystyka wyszły 2 wydania przewodnika „Katowice i okolice” (złożone do druku uaktualnione trzecie wydanie ciągle czeka na inicjatywę wydawcy, którym miał być Urząd Miasta Katowice). W serii „Laumann Reiseführer” (wydawnictwo „Laumann-Verlag Dülmen”) wyszedł w języku niemieckim przewodnik pt. „Oberschlesisches Industriegebiet und Umgebung”. W tym miejscu trzeba podkreślić, że Janusz przez długie lata – zwłaszcza po wcześniejszym odejściu na emeryturę – był czynnym przewodnikiem turystycznym i pilotem. Oprowadził setki grup wycieczkowych, w tym wiele w języku niemieckim, którym biegle władał.
W 1991 r. Janusz Kalinowski wraz z gronem przyjaciół założył koło Związku Górnośląskiego w swojej rodzinnej dzielnicy Wełnowcu-Józefowcu.
W czasie ponad 16-letniej działalności, w ramach comiesięcznych spotkań Koło Katowice-Wełnowiec gościło dziesiątki znanych osobistości, z których należy wymienić: zamieszkałego tutaj wybitnego malarza Jerzego Dudę-Gracza, prezesa NIK – Mirosława Sekułę, Tadeusza Kijonkę – redaktora naczelnego miesięcznika „Śląsk”, urodzonego tutaj ks. prałata dr. Jerzego Pawlika, byłego więźnia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu – pochodzącego z Wełnowca Jerzego Michnola (uczestnika spotkania z papieżem Benedyktem XVI – w czasie Jego wizyty w KL Auschwitz w dniu 28 maja 2006 r.) czy też sławnego piłkarza Ruchu Chorzów i reprezentacji Polski Gerarda Cieślika. Najbardziej uroczyste spotkania odbywały się na terenie Górnośląskiego Parku Etnograficznego, kierowanego przez zaprzyjaźnione z Januszem Kalinowskim małżeństwo Jana Marcelego i Barbarę Heidenreichów. Janusz Kalinowski dla całego Związku Górnośląskiego zorganizował 16 dorocznych Biesiad Krajoznawczych, za pomocą których udowodniano, że nasz region jest niezwykle atrakcyjny pod względem krajoznawczym. Są one fragmentem działań Związku Górnośląskiego, mających na celu ocalenie od zniszczenia naszego dziedzictwa kulturowego. Najsławniejsze z tych 16 „Biesiad…” doczekały się kilku powtórek, m.in. IV Biesiada (1994 r.) związana z 140-leciem Górnośląskich Kolei Wąskotorowych, w czasie której uczestnicy starą ciuchcią pokonali trasę Bogucice – Miasteczko Śląskie, czy też zorganizowana w 100. rocznicę uruchomienia pierwszego tramwaju elektrycznego na Górnym Śląsku VII Biesiada, która odbyła się w 1998 r. W programie biesiady był przejazd tramwajem (ponad 100 km) od Zawodzia po Gliwice i inną trasą z powrotem.
Kameralne wycieczki po dzielnicach Katowic i innych miastach GOP-u, spotkania opłatkowe z udziałem miejscowych proboszczów, msze „za ojczyznę” i imprezy związane z rocznicami powstań śląskich dopełniają obraz pielęgnacji pamięci o swojej „ojcowiźnie”. Serdeczne związki łączą Koło Katowice-Wełnowiec również z obecnym biskupem diecezji katowickiej kościoła ewangelicko-augsburskiego, ks. Tadeuszem Szur-manem.
Pod auspicjami Związku Górnośląskiego Janusz Kalinowski zorganizował kilkadziesiąt wycieczek dla młodzieży po Katowicach – zwłaszcza do dzielnic Katowic: Giszowca i Nikiszowca; relacje z tych wycieczek zamieszczały miejscowe gazety, gdyż był to swego rodzaju ewenement.
Za swą działalność Janusz Kalinowski został odznaczony i wyróżniony m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 1000-lecia Państwa Polskiego, Medalem „Za Zasługi dla Turystyki”, Złotą Odznaką „Zasłużony Działacz Turystyki”, Złotą Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, nagrodą indywidualną III stopnia Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki, Srebrną Odznaką „Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego”, Złotą Odznaką Zrzeszenia Studentów Polskich, Złotą Odznaką Honorową PTTK, Medalem 50-lecia PTTK, Odznaką „Zasłużony dla Związku Górnośląskiego”. 14 września 2001 roku XV Walny Zjazd PTTK w Warszawie nadał mu godność Członka Honorowego PTTK.
Przez ostatnie dwa lata Janusz Kalinowski zmagał się z chorobą, która odbierała mu siły i zdrowie. Zmarł 25 listopada 2007 roku w Katowicach.
Ilu Janusz miał przyjaciół i znajomych, przekonaliśmy się w dniu Jego pogrzebu, kiedy to w kościele NMP Wspomożenia Wiernych w Katowicach-Wełnowcu zabrakło miejsca i wielu uczestników uroczystości pozostało na zewnątrz kościoła. Poza członkami Akademickiego Klubu Turystycznego „Gronie”, przyjaciółmi z okresu nauki, członkami Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, przedstawicielami władz PTTK różnych szczebli, w tym Zarządu Głównego, kół przewodnickich z wielu miast Śląska, przedstawicieli Związku Górnośląskiego i władz miejskich Katowic przyjechali również przyjaciele z Warszawy, Krakowa, Bielska-Białej, Częstochowy i wielu innych miast.
W styczniu 2008 r. członkowie Akademickiego Klubu Turystycznego „Gronie” w Katowicach na swym kolejnym zebraniu, postanowili kontynuować dzieło rozpoczęte przez Janusza Kalinowskiego i dalej rozpowszechniać ideę ukochania piękna gór i przyjaźni w czasie wspólnego wędrowania i poznawania ziemi ojczystej.
Koleżanki i Koledzy z Akademickiego Klubu Turystycznego „Gronie” i Związku Górnośląskiego:
Piotr Bednorz i Grzegorz Górka
przy współudziale Teresy i Edwarda Jaroszów
oraz Krystyny („Myszy”) i Staszka Sulwińskich