Ernst Steinitz, matematyk rodem z Siemianowic

steglitz Historia ostatniego okresu była bezlitosna dla zasłużonych Ślązaków pochodzenia niemieckiego. Jednak czy ważna jest narodowość w takim tyglu kulturowym, jakim od zawsze jest Górny Śląsk? Coraz częściej teraz po wielu latach odkrywa się na nowo to, co już kiedyś znane było. Sięga się wstecz, by odnaleźć zasłużonych dla tej ziemi ludzi, a zapomnianych lub tych, o których pamięć należało wymazać. Najlepszym tego przykładem jest oczywiście poeta Josef von Eichendorf. Taki sam los spotkał właśnie wybitnego i cenionego na całym świecie matematyka Ernsta Steinitza. Pomimo szczątkowych wręcz informacji umieszczanych w wielu źródłach, postaram się nieco przybliżyć jego sylwetkę i dorobek naukowy.

Ernst Steinitz urodził się 13 kwietnia 1871 r. w Laurahutte, czyli obecnych Siemianowicach Śląskich. O jego życiu niewiele wiadomo, gdyż nikt do tej pory nie pokusił się o poprowadzenie starannych badań nad biografią. W 1890 roku ukończył studia na Uniwersytecie we Wrocławiu, a w roku następnym wyjechał do Berlina, by tam dalej studiować matematykę. Po dwóch latach, to jest w 1893 roku, powrócił do Wrocławia, gdzie przedłożył i obronił swoją pracę doktorską.

W latach od 1894 do 1910 został docentem przy Technichnische Hochschule Berlin – Charlottenburg. Już w 1899 roku był cenionym w środowisku matematykiem, zajmującym się głównie zagadnieniami z dziedziny algebry.

W 1910 roku otrzymał propozycję objęcia profesury na Politechnice we Wrocławiu, którą przyjął i powrócił do tego miasta. W tym samym roku opublikował swoją najsłynniejszą pracę zatytułowaną „Algebraische Theorie der Korper” („Algebraiczna teoria ciał”), w której stworzył i podał pierwszą teorię oraz definicję ciał abstrakcyjnych.

Przez 10 lat był profesorem Politechniki Wrocławskiej do 1920 roku, kiedy otrzymał propozycję prowadzenia katedry matematyki na Uniwersytecie w Kilonii, dokąd się przeprowadził. Funkcję tę sprawował do swej śmierci 29 września 1928 roku i w mieście tym został pochowany. Jego kolejna, a zarazem ostatnia praca, została wydana dopiero po śmierci w 1934 roku.

Ernst Steinitz współpracował i przyjaźnił się z takimi znanymi ówcześnie ludźmi nauki, jak m.in. Teodor Toeplitz czy Heinrich Weber. Z tymi nazwiskami spotkał się chyba każdy uczący się w technicznych szkołach średnich i wyższych.

Steinitz był autorem stosowanej do dziś konstrukcji liczb wymiernych jako klasy równoważności względem odpowiedniej relacji określanej w zbiorze par liczb całkowitych. Udowodnił również istnienie algebraicznego domknięcia dowolnego ciała. Sformułował twierdzenie algebry liniowej mówiące, że dowolny układ wektorów liniowo niezależnych skończenie wymiarowej przestrzeni liniowej można dopełnić do bazy tej przestrzeni wybranym ze z góry zadanej bazy. Twierdzenie to zostało nazwane od jego nazwiska „Twierdzeniem Steinitza o wymianie”.

Reasumując, Ernst Steinitz – swego czasu znany, ceniony, szanowany, obecnie prawie zapomniany syn śląskiej ziemi i siemianowiczanin. Jak wielu ludzi zasłużonych dla Śląska, podzielił los zapomnianych z powodu swojej narodowości, przekonań czy wiary – tego do końca nie wiadomo. Miejmy nadzieję tylko, że w końcu ktoś kiedyś odkryje kolejne takie osoby, o których pamięć nasza zapomnieć nie powinna. Teraz, gdy już mamy wspólną Europę, powinno być to zadanie łatwiejsze.

Ze swej strony zachęcam do szukania właśnie takich trudnych tematów, by odkrywać naszą historię od nowa.

Roman Żyła

Tekst opracowany na podstawie informacji wyszukanych m.in.: Encyclopedia Britannica, Nowa Encyklopedia Powszechna PWN oraz stron internetowych Uniwersytetu w Kilonii, wikipedii i innych źródeł, w których znajdowały się choćby wzmianki dotyczące tej postaci.