Tyskie Browary Książęce i Muzeum Piwowarstwa
Kaj (gdzie) się piwo warzy, tam się mile gwarzy - głosi stara maksyma, przyświecająca nowo otwartemu Muzeum Piwowarstwa w Tychach. Ta unikalna, pierwsza w Polsce, placówka muzealne doskonale łączy tradycyjne eksponaty z wirtualnym światem warzenia piwa i historii browaru, prezentowanym za pomocą kiosków multimedialnych, rozmieszczonych w całym muzeum.
Muzeum Piwowarstwa zwiedza się razem z Tyskimi Browarami Książęcymi, a wstęp i degustacja produktu finalnego jest bezpłatna. Po Muzeum oprowadza 12 kompetentnych przewodników, a cała pełna pętla trwa od 2,5 do 3 godzin. Już przy wejściu ogromne wrażenie robi „żywy portret" księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI, zachęcający do zwiedzenia muzeum i samego browaru, a samo zwiedzanie rozpoczyna się od 20-minutowej projekcji trójwymiarowego filmu o historii piwowarstwa na ziemi pszczyńskiej (dodajmy - pierwszego trójwymiarowego filmu wyprodukowanego w Polsce).
Ekspozycja muzealna ulokowana została w ascetycznym, ceglanym wnętrzu dawnej kaplicy ewangelicko-augsburskiej, zbudowanej w 1902 r. przez księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI dla społeczności protestanckiej Tychów (po II wojnie światowej i nacjonalizacji browaru w kaplicy umieszczono warsztat mechaniczny, który działał do 2003 r.). W zaadaptowanym do potrzeb muzealnych wnętrzu umieszczono gabloty z eksponatami: dawnymi dokumentami, narzędziami, kuflami, butelkami i innymi akcesoriami, związanymi z produkcją i dystrybucją piwa. Wśród kilkuset eksponatów uwagę wszystkich przyciąga niepozorna butelka z ciemnego szkła. W czasie prac remontowych odkryto ją w drewnianej konstrukcji budynku, a w jej wnętrzu - list z przeszłości, skreślony rękami brygady remontowej z 1927 r.
Zwiedzający Muzeum mogą dotknąć i powąchać suszonych chmielowych szyszek i skiełkowanych ziaren jęczmienia - podstawowego surowca do produkcji piwa. Po zakończeniu zwiedzania uczestnicy mogą zagrać w grę komputerową, sprawdzającą ich świeżo nabytą wiedzę piwowarską, a przed degustacją „Książęcego" lub „Groni" mogą wysłać w świat z beczki internetowej e- pocztówkę ze swoją podobizną .
Otwarcie Tyskiego Muzeum Piwowarstwa było ukoronowaniem jubileuszu 375 rocznicy Tyskich Browarów Książęcych, na terenie których jest ono zlokalizowanie.
Tradycje browarnictwa na ziemi pszczyńskiej sięgają średniowiecza, a piwo warzono niemal w każdym folwarku i każdym domu mieszczańskim. Z czasem przywileje warzenia piwa zachowali dla siebie właściciele pszczyńskiego państwa sianowego z rodów Promnitzów, Anhaltów i Hochbergów. Właśnie z czasów Promnitzów pochodzi najstarszy zachowany dokument dotyczący browaru i słodowni w Tychach, datowany na 1629 r. Ówczesne Tychy były wówczas osadą myśliwych książęcych oraz folwarkiem, w którym - podobnie jak w innych folwarkach - warzono piwo na potrzeby pszczyńskiego dworu i jego poddanych. Tak na dobrą sprawę, rozwój Tyskiego Browaru Książęcego zaczął się dopiero po 1861 r. i związany jest z osobą Jana Henryka Xl Hochberga i inwestycjami przez niego poczynionymi. Wybudowano wówczas nową warzelnię, słodownię, chłodnię, płucznię i inne urządzenia. Najważniejszą innowacją było jednak zastosowanie tzw. dolnej fermentacji, wynalezionej w Pilznie w 1842 r. Jej efektem był złocisty, klarowny, pieniący się napój typu pils, jakiego możemy zakosztować do dziś. W 1890 r. w browarze wprowadzono elektryczność, dzięki której zautomatyzowano wiele czynności, a w 1893 r. doprowadzono do browaru bocznicę kolejową, z której ekspediowano w świat w specjalnych wagonach-chłodniach, tzw. „piwiakach", tyską produkcję.
Do naszych czasów zachowało się w browarze wiele zabytkowych budynków, chociaż ich wyposażenie należy do najnowocześniejszych w Europie. Jednym z najoryginalniejszych pomieszczeń browaru jest stara warzelnia, zbudowana w 1915 r. Jej wnętrze zdobi biało-błękitna majolika, ale tym, co rzuca się w oczy, są miedziane kotły, wyprodukowane w zakładach Weigla w Nysie. Dziś ich miedziane, wypolerowane korpusy są tylko atrapą, kryjącą najnowocześniejsze urządzenia z nierdzewnej stali. W sąsiednich warzelniach o równie ciekawych deko racjach, zabytkowe urządzenia zastąpiono najnowocześniejszymi czeskimi (1992 r.) i bawarskimi (1997 r.). Warzelnie to serce browaru. Tu produkuje się brzeczkę piwną, czyli wodny roztwór słodu i chmielu, który po dodaniu drożdży fermentuje w tanko fermentorach i leżakuje, by po przefiltrowaniu trafić do kegów, butelek i puszek.
Do zabytkowych budowli Tyskich Browarów Książęcych należy też budynek Dyrekcji z 1905 r., zwieńczony wieżyczką z zegarem, dawna bednarnia i smołownia z końca XIX w., niepozorna Budka Piwowara wzniesiona w 1894 r. neobarokowa willa dyrektora Mullera, niezwykli- zasłużonego w dziele modernizacji browaru i wprowadzenia technologii dolnego leżakowania. Dla upamiętnienia jego zasług książę pszczyński Jan Henryk XI ufundował obelisk, postawiony obok willi. W sąsiedztwie willi znajduje się budynek leżakowni o dziwacznej nazwie „Toszek", pochodzącej ponoć od ciężkich warunków, w jakich tam pracowano, przypominających więzienie w Toszku.
Już poza zabytkowym kompleksem Tyskich Browarów Książęcych zbudowano w 1998 r. nowoczesne centrum dystrybucyjne z linią rozlewniczą, napełniającą w ciągu godziny 60 tysięcy butelek.
I na koniec informacja z innej beczki. Tytuł naszej rubryki brzmi: „Przemysł dla kultury, zabytki techniki". W przypadku Tyskich Browarów Książęcych tytuł ten jak rzadko ma pełne odniesienie, od lat bowiem są one sponsorami kultury z wyższej półki. Wśród licznych instytucji, wspierają one Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk", Teatr Mały w Tychach, galerię CK Zamek w Poznaniu, miesięcznik społeczno-literacki „Śląsk" oraz takie imprezy, jak Wigilijny Koncert Pastorałek na Zamku w Pszczynie, festiwal teatralny "Tyskie Spotkania Teatralne" w Teatrze Małym w Tychach i Festiwal Muzyki Kameralnej im. Księżnej Daisy z koncertami w Pszczynie i Książu.
Tyskie Muzeum Piwowarstwa zwiedza się po uprzedniej rezerwacji telefonicznej, faxem, lub przez e-mail: od wtorku do piątku w godzinach od 10 do 18, w soboty od godziny 10 do 14. Telefon; 32 327 84 30, fax: 32 327 84 37, e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Edward Wieczorek
przedruk z numeru 1 (60) MM Magazyn Przemysłowy