Katalog Kościołów Drewnianych - Cynków

    Cynków jest zamożną wsią w powiecie myszkowskim, liczącą 1290 mieszkańców. Pierwsza wiadomość o istnieniu wsi "Czenków" w powiecie bytomskim znalazła się w dokumencie kupna sołectwa z 1372 r. Siedemdziesiąt lat później, w 1443 r., kupił wieś i okoliczne ziemie od książąt oleśnickich biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki, włączając je do biskupiego Księstwa Siewierskiego, istniejącego do Sejmu Czteroletniego (1790 r.)

    W "Liber beneficiorum" Jan Długosz pisze: "wieś Cynków należała do parafii Koziegłowy. Właścicielem jej był Jan Koziegłowski. Były tu łany kmiece, a z nich pobierana dzisięcina snopowa i konopna dla kościoła i plebana w Koziegłowach. Nie było we wsi karczmy, ogrodu ani folwarku...". Aż do 1977 r. Cynków był filią parafii koziegłowskiej. Dopiero w tym roku powstała samodzielna parafia, której pierwszym proboszczem został ks. Zygmunt Pilarczyk. W 1983 r. przy plebanii wybudowano kaplicę, w której jeszcze do niedawna odprawiano nabożeństwa. Od 1995 r. nabożeństwa odprawiane są w nowym kościele p.w. Matki Boskiej Królowej Polski, poświęconym w 1991 r. Odpust jednak w dalszym ciągu przypada w dzień świętego Wawrzyńca (10 sierpnia).

    Do najciekawszych obiektów Cynkowa należy kościół Św. Wawrzyńca z XVII w., stojący w nietypowym miejscu - samotnie w terenie niezabudowanym, około 600 m od wsi, przy drodze do Wojsławic.

CYNKOW

    O powstaniu kościółka w tym nietypowym miejscu - poza wsią - krążą dwie legendy. Pierwsza mówi, że: "...Owego czasu bogaty szlachcic jechał do wsi karetą, zaprzężoną w parę koni. Noc była ciemna i sługa nie zauważywszy, zboczył z drogi. Powóz wraz z końmi zaczął tonąć w bagnie. Szlachcic polecił słudze zejść z kozła i szukać wyjścia z tej sytuacji lecz ten w obawie o własne życie odmówił. Powóz zapadał się coraz bardziej i sytuacja stawała się tragiczna. Wówczas szlachcic zaczął się żarliwie modlić do św. Wawrzyńca, przyrzekając, że jeżeli pomoże mu wyjść z opresji to postawi w tym miejscu kościół. Następnie kazał słudze jeszcze raz ruszyć powozem i konie ruszyły z miejsca, wyprowadzając go na gościniec. Szlachcic wywiązując się z obietnicy ufundował w tym miejscu kościół, wbrew namowom mieszkańców, by postawił go raczej na wzgórku w centrum wsi".

    Druga legenda mówi, że: "Mieszkańcy Cynkowa postanowili zbudować we wsi kościół i zaczęli gromadzić na ten cel potrzebne drewno modrzewiowe, składając je w miejscu planowanej budowy - na wzgórku w centrum wsi, o całe 650 metrów od miejsca gdzie stoi on obecnie. Kiedy materiał został już zgromadzony w całości, nadeszła wielka burza z wichrem i dużymi opadami. Nazajutrz po niej mieszkańcy wsi ze zdumieniem ujrzeli, że cały nagromadzony materiał został przeniesiony w inne miejsce. Uznali to za znak Boży i w nowym miejscu zbudowali kościół".

    Cynków, fot. E. Wieczorek Kościół zbudował cieśla Jan Ruray w 1631 r. z drewna modrzewiowego. Jest to budowla konstrukcji sumikowo-łątkowej, szalowana, orientowana. Ściany wzmocnione zostały lisicami, a całość z zewnątrz pobito gontem. Kościół jest jednonawowy, z węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Przy prezbiterium od północy dobudowana jest prostokątna zakrystia, zaś przy nawie od zachodu dobudowana jest kruchta. Kościół pokrywają dwuspadowe, gontowe dachy o dość wydatnych okapach. Dach kryjący prezbiterium przechodzi nad zakrystię. Nad nawą umieszczona została sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, pokryta blaszanym hełmem barokowego kształtu.

    Wnętrze kościoła nakrywają stropy. Między nawą a prezbiterium umieszczona jest prostokątna tęcza z dwiema belkami, tworzącymi ostry łuk. Na belce, udekorowanej rozetą, umieszczona jest scena Ukrzyżowania ze św. Wawrzyńcem i św. Sebastianem stojącymi u boku Chrystusa. U stóp krzyża umieszczone zostały dwa gotyckie XV-wieczne aniołki.

    Chór muzyczny o prostokątnym parapecie opiera się na dwóch słupach. Wejścia z kruchty do nawy i w południowej ścianie nawy ujęte są dwoma portalami, z nadprożami w formie dwułucza. Na jednym widnieje napis z nazwiskiem budowniczego Walentego Ruraya, a na drugim data 1631. W portalach osadzone są drzwi drewniane z archaicznymi zamkami i okuciami. Okute drzwi znajdują się także w północnej ścianie nawy oraz w prezbiterium (do zakrystii). Kościół posiada prostokątne okna.

    Ołtarze kościelne są późnorenesansowe z poł. XVII w. Ołtarz główny dekorowany jest ornamentem okuciowym i roślinnym oraz rzeźbami aniołów i świętych. Wewnątrz umieszczono obraz Św. Wawrzyńca z poł. XIX w. W ołtarzu bocznym lewym umieszczone są gotyckie rzeźby Piety i św. Małgorzaty, zaś w prawym - barokowy obraz św. Marii Magdaleny. Również późnorenesansowa jest ambona polichromowana o roślinnej dekoracji. We wnętrzu znajduje się kilka obrazów i rzeźb gotyckich, zniekształconych nieumiejętną konserwacją i przemalowaniami w latach 50-tych i 60-tych XX w.

Edward Wieczorek