Katalog Kościołów Drewnianych - Chorzów Skansen
W centralnej części Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie, na najwyższym wzniesieniu terenu usytuowany jest drewniany kościół Św. Józefa Robotnika. Jego poświęcenia dokonał w dniu 28 września 1997 r. metropolita katowicki arcybiskup Damian Zimoń, zamykając tym samym wieloletnie starania o pozyskanie do skansenu zabytkowego kościółka drewnianego. Choć jest on tylko jednym z muzealnych eksponatów rokrocznie 1 maja odbywa się w nim odpust, a od początku maja do końca października nabożeństwa, odprawiane o godz. 15.00 przez kapłanów z chorzowskiej parafii św. Wawrzyńca.
Zanim jednak doszło do umieszczenia świątyni w Górnośląskim Parku Etnograficznym kościółek odbył długą wędrówkę.
Zbudowano go w 1791 r. we wsi Nieboczowy nad Odrą, dobudowując do drewnianej kaplicy z 1380 r. nawę i niewielki przedsionek. Tak powstał kościół w obecnym kształcie. Wiadomo, że jego fundatorem był Jan Zdrzałek, wiadomo też, że obraz św. Józefa Robotnika w ołtarzu głównym ufundował rzeźnik z Bogumina, dodając srebrną monetę na koszty konserwacji. Moneta z 1701 r. z napisami "D.G. Frid. August" i "Rex Polonorum" była przymocowana na odwrocie ramy, jednak ani obraz, ani moneta nie zachowały się do naszych czasów. Kościół nieboczowski stanowił do 1911 r. filię parafii w Pogrzebieniu, a od tego roku w Brzeziu.
Już w 1913 r. mieszkańcy Nieboczów chcieli wybudować nowy kościół jednak planom tym przeszkodziła I wojna światowa. Dopiero w latach 1928-31 zbudowano nową, murowaną świątynię i w 1931 r. erygowano w Nieboczowach parafię.
Stary, drewniany kościółek został gruntownie odrestaurowany w 1932 r. ze środków śląskiego Urzędu Wojewódzkiego i starano się go utrzymać jako zabytek sztuki sakralnej, jednak nie użytkowany powoli niszczał.
W 1971 r. uratowano kościółek Św. Józefa, przenosząc go z Nieboczów do Kłokocina (po 1975 r. dzielnicy Rybnika). Wybrano dla niego interesującą lokalizację na nieznacznej wyniosłości, w otoczeniu niewielkiego zagajnika, posadowiając go na murowanym podpiwniczeniu, mieszczącym salkę katechetyczną. Kościółek Św. Józefa należał do najmniejszych świątyń drewnianych ziemi rybnickiej i już wkrótce stał się za ciasny również dla mieszkańców Kłokocina, którzy w 1995 r. ukończyli nową, murowaną świątynię.
W 1995 r. rozpoczęto inwentaryzacje, rozbiórkę i przenoszenie z Kłokocina do Chorzowa drewnianego kościoła Św. Józefa Robotnika; rok później zmontowano go, a w dwa lata później _ poświęcono.
Na planach sytuacyjnych obiektów Górnośląskiego Parku Etnograficznego, tworzonego w latach 1964-75, obok karczmy i aresztu wiejskiego od początku było zarezerwowane miejsce dla wiejskiego kościółka drewnianego. Początkowo na budowę w skansenie kościółka nie godziły się władze, potem brakło odpowiednich obiektów. Przełomem stał się początek lat dziewięćdziesiątych, kiedy dzięki staraniom ówczesnego dyrektora Górnośląskiego Parku Etnograficznego _ Jana Heidenreicha _ otrzymano obietnicę przekazania do skansenu kościółka z Kłokocina.
Kościółek Św. Józefa jest budowlą zrębową, składającą się z dwu członów: krótkiego prezbiterium zamkniętego trójbocznie i prostokątnej, zbliżonej do kwadratu nawy. Do prezbiterium od północy przylega niewielka zakrystia. Całość korpusu okalają wydatne gontowe przydaszki (chroniące korpus przed zamakaniem), z wycięciem na okna, wsparte na skośnych podporach. Kościół posiada dach dwuspadowy, kryty gontem, dwukalenicowy _ nad nawą wyższy niż nad prezbiterium. Zakrystię pokrywa dach pulpitowy. Charakterystyczne dla chorzowskiego kościółka są umieszczone nad nawą i prezbiterium dwie barokowe sześcioboczne wieżyczki na sygnaturki, z latarniami i baniastymi hełmami krytymi gontami. Wieżyczka nad prezbiterium kryje sygnaturkę i zakończona jest metalowym kurem, ta nad nawą _ podwójnym krzyżem. W przeciwieństwie do innych obiektów z epoki baroku nie posiada on wieży-dzwonnicy, która prawdopodobnie niegdyś osobno stała obok kościoła. Okna w nawie i prezbiterium są niewielkie, zamknięte segmentowo, w kołkowanych obramieniach.
Między przedsionkiem a nawą znajduje się portal zamknięty dwułuczem z datą budowy: 1791. Nawę kryje płaski strop, a prezbiterium _ pozorne sklepienie o spłaszczonym łuku. Od strony wejścia znajduje się niewielki chór wsparty na dwóch profilowanych filarkach, na nim fisharmonia z końca XIX w. Między nawą a prezbiterium umieszczono belkę tęczową z polichromowanymi figurkami Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej i św. Jana, pochodzącymi z Koniakowa (poł. XIX w.).
Nie zachowało się oryginalne wyposażenie kościółka, więc na potrzeby muzealnej ekspozycji umieszczono w nim sprzęty z innych świątyń. Przy współpracy ks. Henryka Pyki, dyrektora Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach, udało się wyposażyć wnętrze w XVIII-wieczne, barokowe, obrotowe tabernakulum ze spalonego kościoła w Moszczenicy, konfesjonał z tego samego okresu _ z Wisły Wielkiej, obraz ołtarzowy Patrona _ św. Józefa Robotnika _ datowany na przełóm XVIII/XIX w. z Ruptawy. W prezbiterium umieszczono obraz Adoracji Matki Boskiej Różańcowej z Mikołowa (poł. XIX w.) oraz Chrystusa z Gorejącym Sercem z Katowic (XVIII w.). Balaski i świeczniki pochodzą z parafii św. wawrzyńca w Chorzowie, a Droga Krzyżowa przekazana została przez Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu w wieczyste użytkowanie. Tylko mensa ołtarzowa, mównica i ławki zostały wykonane współcześnie w oparciu o XVIII-wieczne wzory (m.in. z Wisły Małej).
Chorzowski skansen czynny jest: od 1.05 do 30.09 od wtorku do piątku w godz. 10-17, w soboty, niedziele i święta w godz. 12-19; od 1.10 do 30. 10 od wtorku do niedzieli w godz. 10-17. W okresie zimowym od 1.11 do 15.04 od poniedziałku do piątku w godz. 9-14 (wejście wówczas od ul. Parkowej)
Edward Wieczorek