Katalog Kościołów Drewnianych - Chorzów
Na terenie wzniesienia zwanego Górą Wyzwolenia (dawniej Górą Redena), w miejscu wyróżniającym się - jak na warunki przemysłowego Chorzowa - znaczną ilością zieleni, zrekonstruowano w latach 1935-38, przeniesiony z Knurowa drewniany kościół Św. Wawrzyńca.
Zbudowano go w 1559 r. w Knurowie, osadzie wzmiankowanej już w 1305 r. Za rządów biskupa wrocławskiego Henryka z Wierzbna (1302-19) parafia knurowska ujęta została w spisie zobowiązań na rzecz biskupstwa wrocławskiego. W 1559 r. na miejscu starego kościółka wzniesiono z fundacji ówczesnego właściciela Asweryna Freywalda obecny kościółek. Z pierwszego kościółka do dziś zachowały się w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach trzy gotyckie rzeźby: Pięknej Madonny, św. Anny Samotrzeciej oraz św. Wawrzyńca. Kolejne protokoły wizytacyjne z 1679 i 1697 r. informują o ówczesnym wyglądzie kościoła, który swój ostateczny kształt przybrał w 2. poł. XVIII w.
Proces industrializacji i urbanizacji Knurowa na przełomie XIX i XX wieku spowodował, że stary, drewniany kościółek stał się dla miejscowej społeczności za stary i za ciasny. W związku z rozpoczęciem budowy nowego kościoła, decyzją rady parafialnej kościół zamknięto w 1926 r., a w 1935 r. zdemontowano go i przeniesiono do Chorzowa na teren przekazany na ten cel przez spółkę Skarboferm. Pracami rekonstrukcyjnymi kierował inż. arch. Witold Czeczott, a nadzorował je ówczesny Konserwator Okręgowy dr Tadeusz Dobrowolski.
16 października 1938 r. w obecności ks. biskupa ordynariusza diecezji katowickiej Stanisława Adamskiego dokonano poświęcenia kościoła, który stanowił filię parafii Św. Antoniego, ale był własnością Gminy Chorzów. W latach 1963-68 przeprowadzono gruntowny remont kościoła, odnowiono jego wnętrze i zakonserwowano obrazy.
Rzut kościoła Św. Wawrzyńca w Chorzowie Samodzielną placówką duszpasterską stał się kościół dopiero w 1968 r., natomiast dopiero w 1978 r. erygowano parafię. W 1982 r. nastąpiło przewłaszczenie kościoła na rzecz parafii aktem wieczystej dzierżawy, a w 1991 r. kościół wraz z gruntem przeszedł na jej własność.
Kościół jest orientowany, zbudowany z drewna modrzewiowego na podmurówce, w konstrukcji zrębowej, z belek łączonych na zamek płetwowy ("jaskółczy ogon"). Nawa zbudowana została na planie zbliżonym do kwadratu, węższe i niższe prostokątne prezbiterium jest zamknięte trójbocznie. Od północy jest do niego dobudowana zakrystia, a do nawy od południa - kruchta. Przyziemne części ścian nawy i prezbiterium osłonięte są wysuniętym, gontowym zadaszeniem. Ściany nawy i prezbiterium oszalowane są gontem.
Do nawy od zachodu dobudowano później, w 1599 r. wieżę na planie kwadratu, w przyziemiu konstrukcji zrębowej w wyższych partiach słupowo-mieczowej, zwężającą się ku górze. Nakrywa ją hełm ostrosłupowy.
Nawa i prezbiterium nakryte są wysokimi dwuspadowymi dachami krytymi gontem. Na dachu nawy umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę, barokowa z latarnią i cebulastym hełmem, kryta gontem.
Wnętrze kościoła przykryte drewnianym stropem, utrzymane jest w stylu barokowym. Niegdyś ściany ozdobione były polichromią ukazującą sceny z życia Chrystusa. Obecna polichromia stropu wykonana została przez Stefana Kątskiego w 1938 r. Okna są zróżnicowane, dzielone na małe kwatery i zabezpieczone dekoracyjną kratą z zadziorami. W zachodniej części nawy znajduje się chór organowy wsparty na czterech słupach.
Rekonstruując kościół w Chorzowie zwiększono liczbę okien, dobudowano przydaszki i wymieniono portale według projektu inżyniera Czeczotta.
W głównym ołtarzu, barokowym z poł. XVII w. umieszczony jest olejny obraz patrona kościoła św. Wawrzyńca. Ołtarze boczne posiadają formy typowe dla ludowej odmiany późnego baroku, w lewym umieszczona jest Matka Boska Różańcowa, w prawym - św. Barbara (centralnie) oraz Męczeństwo św. Wawrzyńca (w antepedium). Oba główne obrazy w bocznych ołtarzach zostały wykonane w latach 70-tych XIX w. przez wrocławskiego malarza Bladego. Ambona i chrzcielnica są również barokowe. Dodatkowe wyposażenie kościoła stanowią barokowe obrazy: św. Agnieszki, Matki Boskiej ze św. Dominikiem, św. Marcina i Pieta. Współczesne stacje Drogi Krzyżowej są dziełem Lidii Kwiatkowskiej, a posoborowa aranżacja wnętrza - prof. Adama Lisika.
Hubert Buchta i Leon Kopernik