Zamki i pałace - Koszęcin

    Na skraju rozległych lasów lublinieckich rozsiadł się Koszęcin, wieś gminna, znana wszystkim współczesnym Polakom z racji ulokowania w niej siedziby Państwowego Ludowego Zespołu Pieśni i Tańca "Śląsk". To właśnie zespół "Śląsk" jest użytkownikiem zabytkowego pałacu książąt Hohenlohe-Ingelfingen położonego w zabytkowym parku w centrum wsi.

kosz1min

kosz1b

Koszęcin - Widok Pałacu od strony dziedzińca. Foto E. Wieczorek

    Początki Koszęcina sięgają wczesnego średniowiecza, a pierwsza wzmianka o wsi pojawia się w 1275 r. Od najdawniejszych czasów związany z Piastami Opolskimi, do których wieś należała, aż do 1532 r. Po śmierci księcia Jana Dobrego Koszęcin stał się własnością margrabiego Jerzego Hohenzollerna a od 1543 r. Ferdynanda Habsburga - późniejszego cesarza Ferdynanda I. Cesarz przekazał dobra koszęcińskie w zastaw kanclerzowi Mikołajowi Lasocie, a w 1568 r. sprzedał je baronowi von Sparwein. W 1576 r. dobra koszęcińskie przejął w zastaw, a w 1587 r. wykupił na własność Jan II Kochcicki, cesarski radca kameralny na Dolnym i Górnym Śląsku. Jego syn i spadkobierca - Andrzej Kochcicki, był "swobodnym panem na Kochcicach, Lublińcu, Koszęcinie, Turawie i Koźlu". Pełnił też funkcje marszałka krajowego i namiestnika cesarskiego w Księstwie Opolsko-Raciborskim. Ożeniony z Katarzyną Sedlnicką, która wniosła do małżeństwa miasto Koźle, rozwijał na posiadanych terenach rolnictwo i przemysł. Był inicjatorem powstania licznych hut (kuźnic) w dolinie Małej Panwi (Brusiek, Boronów, Miotek, Kuczów, Jędrysek), a dochody z roli i przemysłu szły m.in. na utrzymanie rodowych rezydencji w Kochcicach, Lublińcu, Koszęcinie i Turawie. Był znanym mecenasem kultury, sponsorował m.in. Walentego Roździeńskiego, który swoje dzieło "Officina ferraria" wydane w 1612 r. dedykował właśnie Andrzejowi Kochcickiemu.

    Ciekawe, aczkolwiek nieszczęśliwe życie Andrzeja Kochcickiego przypadło na burzliwe lata wojny 30-letniej, w której zaangażował się po stronie przeciwników cesarza - jak się miało później okazać - po stronie "niesłusznej". W 1629 r. wspólnie z synem i wojskami duńskimi wziął udział w obronie Koźla, skutkiem czego trafił do wiedeńskiego więzienia, w którym zmarł w 1634 r.

    Cesarz na mocy edyktu restytucyjnego z 1629 r. skonfiskował majątek Kochcickich, a Koszęcin z okolicznymi wioskami kupił na licytacji w 1640 r. hr. Ferdynand von Blacha. Po nim właścicielem Koszęcina przez prawie pół wieku był Mikołaj Filip von Rauthen, u którego gościł sam król Jan III Sobieski z małżonką, a królowa Marysieńka tu ponoć oczekiwała powrotu męża spod Wiednia.

    Od 1693 do 1784 r. dobra koszęcińskie należały m.in. do Mintzela, Eckenberga i von Stosela, a od 1805 do wiosny 1945 r. do kilku pokoleń książęcego rodu Hohenlohe-Ingelfingen: Fryderyka Ludwika, Adolfa, Fryderyka i Karola Gottfrieda.

koszecin1

Plan Pałacu w Koszęcinie

    Siedzibą właścicieli Koszęcina - począwszy od czasów piastowskich - był drewniany zemek, a po jego spaleniu w 1602 r. przez wojska Lisowczyków - murowany pałac w centrum wsi.

    Istniejący do dziś pałac, otoczony zabytkowym parkiem, sięga historią początku XVII w., kiedy to Andrzej Kochcicki po spaleniu zamku rozpoczął w 1609 r. budowę murowanej kaplicy i pałacu (obecnego północnego skrzydła). Sfinalizowaniu budowy przeszkodziła wspomniana już wojna 30-letnia i późniejsze cesarskie restrykcje. Budowę dokończył dopiero w 1647 r. Mikołaj Filip von Rauthen, któru dobudował też teatr dworski i wschodnie skrzydło.

    Po przejęciu dóbr koszęcińskich przez Ludwika Filipa von Hohenlohe-Ingelfingen i jego następców, rozpoczęła się w latach 1829-30 przebudowa pałacu w stylu późnoklasycystycznym i w takim kształcie pałac zachował się do naszych czasów.

    Koszęcińska rezydencja składa się z trzech jedno- i dwupiętrowych niesymetrycznych skrzydeł, otaczających dziedziniec otwarty na południe. Budynki są podpiwniczone, potynkowane. W piwnicach skrzydła północnego zachowały się sklepienia kolebkowe, krzyżowe i żaglaste na gurtach - pozostałość pałacu XVII-wiecznego. Najpiękniejsze jest dwudziestotrzyosiowe skrzydło zachodnie z pięcioosiowym ryzaliem pośrodku i osią widokową na park i staw. Na jego parterze mieści się prostokątna sala wsparta na kolumnach, nad nią zaś sala balowa, wyższa od pozostałych, oświetlona dwiema strefami okien, przechodząca od zachodu w ryzalit i taras. Obok niej znajduje się sala zielona, zdobiona płycinami z sześcioma obrazami z pocz. XIX w., przedstawiającymi sceny romantyczne. Zachował się w niej empirowy, okrągły piec kaflowy.

kosz3min

kosz4

Koszęcin - Widok Pałacu od strony parku. Foto: E. Wieczorek 

    W narożniku północno-wschodnim znajduje się kaplica pałacowa pod wezwaniem Matki Boskiej Wniebowziętej i Świętych Męczenników Dionizego i Witalisa z l. 1609-47, obok której wznosi się czworokątna wieża kryta czterospadowym dachem (do lat 60-tych zwieńczenie wieży stanowił taras z ośmioboczną latarnią). Wnętrze kaplicy jest sklepione kolebkowo, a ściany rozczłonkowane filarami. Okna w kaplicy są półkoliste i ostrołukowe - neogotyckie. Od północy przylega do niej absyda, w której znajduje się przejście do podziemnych grobowców.

    Od strony wschodniej towarzyszą zabudowaniom pałacowym oficyny i klasycystyczny (1810 r.) budynek zarządu dóbr pałacowych - obecnie siedziba Nadleśnictwa Koszęcin.

kosz5min

Koszęcin - Widok Pałacu od strony parku. Foto: E. Wieczorek

    Pałac otacza 22-hektarowy park krajobrazowy założony w 1.poł. XIX w. Zespół pałacowy zajmuje północno-wschodni narożnik parku, a sam pałac usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu. W zachodniej części parku znajduje się malownicze oczko wodne. Drzewostan parku składa się głównie z lipy drobnolistnej, kasztanowca zwyczajnego, buka zwyczajnego, klonu zwyczajnego, jawora, jesionu wyniosłego, dębu szypułkowego i innych drzew naszej strefy klimatycznej. Towarzyszą im liczne drzewa egzotyczne: sosna wejmutka, kanadyjska i czarna, choina kanadyjska, platan klonolistny, jesion amerykański i inne. Z interesujących roślin zielnych występuje tu miłek wiosenny, zawilec gajowy, śnieżyczka przebiśnieg, storczyk plamisty i szafran spiski w trzech odmianach kolorystycznych.

    Jak już wspomniałem na wstępie, od 1953 r. zespół parkowo-pałacowy jest siedzibą Państwowego Ludowego Zespołu Pieśni i Tańca "Śląsk". Wcześniej - od 1946 r. - zajmował go Centralny Ośrodek Aktywu Młodzieżowego OMTUR i ZMP.

Edward Wieczorek