Katalog Kościołów Drewnianych - Wprowadzenie
W silnie zurbanizowanym i uprzemysłowionym województwie katowickim zachowało się do dziś 46 zabytkowych kościołów drewnianych, znakomitych przykładów archaicznego budownictwa sakralnego. Większość z nich przez wieki nie zmieniła lokalizacji, stanowiąc wraz z zadrzewionym otoczeniem sielską dominantę w krajobrazie. Architektura tych kościołów nie różni się od architektury kościołów drewnianych innych regionów Polski, choć jest grupa cech, dzięki którym określa się je jako "górnośląskie": zróżnicowana kalenica dachu nad nawą i prezbiterium; konstrukcja zrębowa z drewna iglastego, posadowiona na kamiennych lub drewnianych podwalinach ("peckach"); okapy chroniące zrąb, przechodzące często w formę "sobót"; słupowa wieża odstająca od zrębu.
Kościoły budowane były przez miejscowych cieśli od XV do XVIII wieku, stąd ich zróżnicowanie pod względem rozmiarów i zastosowanych form. Często przebudowywano je, dodając wieże, kruchty, wieżyczki na sygnaturki, zmieniając wystrój wnętrz. Cenniejsze elementy wyposażenia wnętrz zdeponowano w Muzeum Diecezjalnym w Opolu i Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach.
Z początkiem naszego wieku zaczęło się przenoszenie nieużytkowanych już kościołów z miejscowości ich budowy do parków dużych miast (Bytom, Gliwice, Chorzów, Katowice). Trzy takie obiekty funkcjonują do dziś: w Katowicach (Św.Michała Archanioła z 1510 r., przeniesiony z Syryni), w Chorzowie (Św.Wawrzyńca z 1559 r., przeniesiony z Knurowa) i Gliwicach (Wniebowzięcia Matki Boskiej z XVII w., z wieżą z 1777 r, przeniesiony z Zębowic - obecnie w konserwacji). Dwa drewniane kościółki umieszczono też w skansenach województwa katowickiego: Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w Wygiełzowie (Podwyższenia Krzyża Św. z XVI w., przeniesiony z Ryczowa) i Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie (Św.Józefa z 1791 r., pochodzący z Nieboczów).
Niniejszym tekstem rozpoczynamy publikację katalogu kościółków drewnianych, będącego częścią książki o drewnianych kościołach województwa katowickiego, przygotowanej do druku przez kol.kol. Huberta Buchtę i Leona Kopernika. Od kilku lat maszynopis książki nie może się doczekać realizacji, może więc zaprezentowanie fragmentów książki w tej formie przyniesie pożytek z kilkuletniej pracy autorów.
Edward Wieczorek