Katalog Kościołów Drewnianych - Wisła - Głębce

    Jadący drogą w dolinie Kopydła – z centrum Wisły w stronę Przełęczy Kubalonka i Głębiec – zwracają uwagę na nietypowy drewniany kościół usytuowany po lewej stronie na zboczu, opadającym z góry Kozińce w dolinę potoku. Jest to świątynia pw. Znalezienia Krzyża Świętego zbudowana w l. 1981-1983 w Wiśle Głębcach. Kościół jednak tylko pozornie jest drewniany, bowiem jego ściany to konstrukcja żelazo-betonowa, która została pokryta drewnem. Do tej żelbetowej konstrukcji włączono drewnianą wieżę pochodzącą z kościoła w Połomii koło Wodzisławia.

    Elementem w pełni drewnianym i mającym wartość zabytkową jest więc tylko wieża kościoła. Zbudowano ją w 1575 r. w Połomii jako element tamtejszego kościoła, powstałego w miejsce wcześniejszego, spalonego, wzmiankowanego w 1447 r.

    Połomski kościół z 1575 r. był wielokrotnie modernizowany. Przykładowo w roku 1730 położono nowe przyciesie, a w 1772 r. przeprowadzono gruntowny remont. Potrzeby duszpasterskie (wzrastająca liczba parafian) zmusiły wiernych do powiększenia istniejącego kościoła, co miało miejsce w 1841 r. W 1892 r. podmurowano ściany kościoła oraz wieży. Kościół służył połomskim wiernym aż do wybudowania obecnego murowanego obiektu.

    Jego budowę rozpoczęto w ostatnich dniach października 1948 r., a 8 lipca 1951 r. w dniu odpustu nowo wybudowaną świątynię poświęcono. Potem parafianie ponosili jeszcze inne wydatki związane z budową plebanii, uzupełnieniem wyposażenia i wystroju wnętrza nowego kościoła. Środków na stary drewniany kościół brakowało, w efekcie coraz bardziej niszczał, aż nadszedł dzień 30 lipca 1969 r., kiedy to nad Połomią rozszalała się burza z wichurą, której nieremontowany kościół nie wytrzymał. Całkowitemu zniszczeniu uległa nawa, uszkodzone prezbiterium rozebrano, ocalała natomiast odnowiona wcześniej wieża.

    Po tej katastrofie stała na swoim dawnym miejscu obok fundamentów starego kościoła do roku 19791, kiedy– decyzją ordynariusza diecezji katowickiej ks. bpa Herberta Bednorza – została przeniesiona do Wisły-Głębce jako początek nowego kościoła. Oczywiście przed montażem w nowym miejscu, wymieniono niektóre jej zmurszałe elementy.

wisla glebce

    Wieża jest konstrukcji słupowo-ramowej zbudowana na planie zbliżonym do kwadratu (8,75 x 8,40 m) o ścianach zwężających się ku górze i dość silnie nachylonych. To wraz z wysokością (30,5m) powoduje smukłość bryły. Na ścianach wieży osadzono izbicę nakrytą namiotowym hełmem, z którego wyrasta wysoka iglica. Izbica szalowana jest deskami, których wycięcia w dolnej partii tworzą ozdobną koronkę. W ścianach izbicy znajdują się otwory okienne ułatwiające rozchodzenie się dźwięku dzwonów.

    Wejście do wieży osłonięte jest podpartym trójpołaciowym zadaszeniem. Powyżej zadaszenia po bokach są dwa niewielkie okienka, a nad wejściem poniżej dolnej krawędzi izbicy zawieszono duży krzyż z Ukrzyżowanym Chrystusem wskazując na wezwanie kościoła. Krucyfiks osłonięty jest od góry daszkiem z wybrzuszeniem w środkowej części. Ściany wieży jak i dach pokryte są gontem.

    Do wieży – jak wspomniano – „dobudowano” w l. 1981-1983 pozostałe części kościoła czyli nawę i prezbiterium. Ciekawostką jest, że wykorzystując ukształtowanie terenu do wieży przylega prezbiterium a nawa z amfiteatralnym chórem zamyka bryłę kościoła od stoku. Również wejście do kościoła jest nietypowe bo przez prezbiterium. Projektantami kościoła są architekci: Piotr Wzorek i Marek Cempel. Świątynia została poświęcona 12 czerwca 1983 r. a od 27 maja 1984 r. jest siedzibą parafii pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego.

    Żelbetowa konstrukcja prezbiterium i nawy nakryta jest dachem dwu-kalenicowym i dwuspadowym krytym gontem. Nietypowy układ elementów kościoła (wieża – prezbiterium – nawa) przy zachowaniu zróżnicowanego, tradycyjnego poziomu kalenic dachów (wyższej nawy i niższego prezbiterium) w tym przypadku tworzą także odrębny od tradycyjnego obraz kościoła.

    Wystrój kościoła jest współczesny, betonowe ściany wyłożone są boazerią, sprawiając, że szarość surowego betonu jest niewidoczna a wnętrze stało się przytulne i „ciepłe”. Rzeźby pochodzą z warsztatu koniakowskiego artysty Jana Krężeloka, w tym Stacje Drogi Krzyżowej i duża rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego w głównym ołtarzu. Krzyż na wieży jest również autorstwa tego artysty. W środku kościoła znajduje się akwarela przedstawiająca ruiny kościoła drewnianego Połomi, którego pozostałością jest wieża.

    W ostatnich latach zachodziła potrzeba wymiany pokrycia dachowego, bowiem okazało się, że gonty na południowej połaci dachu są bardzo zniszczone i trzeba je wszystkie wymienić. W poprzednich latach przy tego typu konserwacji wymieniano kilka najwyżej kilkanaście kop gontów. Jak ogromna to połać dachu świadczy fakt, że na wymianę na południowej stronie dachu zużyto ponad 200 kop gontów2.

    Całość jest ładnie wkomponowana w otoczenie i rzeczywiście sprawia wrażenie budowli drewnianej choć jak na obiekt drewniany o dość nietypowej konstrukcji oraz kształcie. Kościół jest kompilacją współczesnej architektury sakralnej oraz XVI-wiecznego budownictwa drewnianego. Pomimo betonowych ścian nawy i prezbiterium kościół został zaliczony do grupy obiektów na Pętli Beskidzkiej Szlaku Architektury Drewnianej.

Leon Kopernik

  1. wg źródeł parafii Połomia przeniesienie nastąpiło dopiero w 1982 r.
  2. W kopie znajduje się 60 szt. gontów. To wystarcza na 2 m2 krycia pojedynczego lub jeden metr krycia podwójnego. Ich żywotność i cena zależy jednak od materiału i technologii wytworzenia. Najcenniejsze i najtrwalsze są gonty (szyndzioły) łupane . Są wytwarzane ręcznie poprzez jedno uderzenie toporem w kloc i jego rozszczepienie wzdłuż naturalnych włókien na deszczułki o trójkątnym przekroju. Poprawiane, czy uzyskiwane wielokrotnym uderzeniem topora są mniej wartościowe mniej trwałe i na ogół stanowią odrzut. Taki gont łupany jest znacznie bardziej trwały niż gont cięty mechanicznie, ale też znacznie droższy.