Katalog Kościołów Drewnianych - Pawełki

    Pawełki są niewielką (186 mieszkańców) wsią w gminie Kochanowice, otoczoną lasami Parku Krajobrazowego „Lasy nad górną Liswartą”. Choć osada powstała stosunkowo późno, bo w XVIII w., to osadnictwo na tym terenie sięga czasów kultury łużyckiej (1000-800 p.n.e.), co udokumentowały wykopaliska archeologiczne w latach 1993-95. W ich wyniku odkryto kilka grobów szkieletowych, wyposażonych w naczynia i ozdoby, charakterystyczne dla tej kultury.

    Później, przez wieki tereny dzisiejszych Pawełek porastały bujne lasy, a należały one od XV w. do tzw. państwa kochcickiego, rządzonego przez Strzałów, Kochcickich, Cellerich, Larischów, Aulocków i Ballestremów. W 1640 r. w lesie pomiędzy Kochcicami a Zborowskiem pojawił się młyn niejakiego Jędrzeja Pawelkha, wokół którego z czasem powstała niewielka osada, licząca w XVIII w. 40 dusz, zamieszkujących 7 domów, która przyjęła nazwę Pawełki. Na mapie Christiana von Wrede z 1747 r. odnotowano po raz pierwszy osadę Pawelky Häuser. W XIX w. oprócz młyna pracował w Pawełkach także tartak. W połowie XIX w. Paul Reiner, potomek osiadłego w Pawełkach rannego żołnierza wojsk napoleońskich, zbudował w Pawełkach młyn wodny i karczmę. On także wraz z żoną Katarzyną ufundował w 1899 r. stojący do dziś w centrum wsi kamienny krzyż. W 1910 r. zbudowano w Pawełkach szkołę, która pełni obecnie funkcję Szkolnego Schroniska Młodzieżowego.

PAWELKI RYS 1

    W centrum wsi wznosi się niewielki drewniany kościół filialny, a właściwie kaplica Matki Boskiej Fatimskiej, przeniesiona w to miejsce w 1956 r. z uroczyska Brzoza w pobliżu Pawełek.

    Hrabia Ludwik Karol von Ballestrem z pobliskich Kochcic założył na uroczysku Brzoza hodowlę różanecznika katawbijskiego, którego poszczególne okazy przesadzano później do parku pałacowego w Kochcicach. Matecznik różanecznika o pow. 0,46 ha pozostał do naszych czasów jako atrakcja okolic Pawełek. Na uroczysku Brzoza w 2006 r. poświęcono kapliczkę-miniaturę dawnej kaplicy św. Huberta, ustawioną w miejscu oryginału przeniesionego do Pawełek. Wykonali ją Krystyna i Andrzej Gorgoszowie z Lubecka.

    W pobliżu stawu Nowa Brzoza hrabia zbudował też dwa obiekty przeznaczone na potrzeby myśliwych – jego gości. Pierwszym z nich był niewielki drewniany dwór myśliwski, zbudowany ok. 1900 r., drugim była – również drewniana – kaplica św. Huberta, postawiona w 1928 r. Na Brzozie kaplica pokryta była słomianą strzechą. Miała także naczółek na szczytowej ścianie i wydatny okap. Obie budowle szczęśliwie przetrwały II wojnę światową i dopiero w połowie lat pięćdziesiątych wywołały zainteresowanie władz.

    Dworek myśliwski rozebrano i przeniesiono do Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, przeznaczając na restaurację (Łania), gdzie spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach. Odbudowana restauracja w niczym nie przypomina tamtego dworku. Natomiast kaplicę przejęli w 1956 r. mieszkańcy Pawełek. Nastąpiło to w głębokiej konspiracji przed władzami. Głównymi inicjatorami tego przedsięwzięcia byli Augustyn Kaczmarczyk i  Hieronim Pawełczyk. Oni to z gajowym Bronisławem Grzesiakiem odpowiednio oznakowali elementy kościółka, rozebrali, przewieźli do Pawełek i przy pomocy pozostałych mieszkańców zmontowali. Władzom trudno było się pogodzić z bezprawnym przeniesieniem kaplicy i wykorzystaniem jej do celów religijnych. Nie chcąc jednak zbytnio nagłaśniać sprawy, nałożono na wieś karę 6000 zł, którą wpłacono na konto Nadleśnictwa Czarny Las.

    W Pawełkach za namową ówczesnego proboszcza Kochanowic ks. Józefa Myrcika zmieniono wezwanie kaplicy, bowiem umieszczony niegdyś w ołtarzu obraz św. Huberta w niewyjaśnionych okolicznościach zaginął.

    Kaplica stanęła na podmurówce, zmieniono jej pokrycie dachowe – ze strzechy na dachówkę ceramiczną. Obecnie jest to niewielka, orientowana budowla z bali drewnianych, zbudowana na zrąb, zamknięta trójbocznym prezbiterium z niewielką zakrystią od południa i kruchtą od zachodu, nakrytą pulpitowym daszkiem, która zastąpiła dawny wydatny okap. W miejscu styku nawy i prezbiterium umieszczona jest ażurowa wieżyczka na sygnaturkę z blaszanym, stożkowym hełmem. W skromnym wnętrzu w ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej Fatimskiej,  obok w prezbiterium – współczesna kopia obrazu MB Częstochowskiej. Na belce tęczowej umieszczona jest Grupa Ukrzyżowania.

    Kaplica MB Fatimskiej w Pawełkach należała początkowo do parafii w Kochanowicach, potem w Lubecku, a obecnie jest filią parafii w Kochcicach.

Edward Wieczorek