Katalog Kościołów Drewnianych - Kończyce Wielkie

    Miejscowość Kończyce Wielkie, wchodząca w skład gminy Hażlach (a nie Haźlach, jak to powielają urzędy podporządkowane organom rządowym), jest jedną z najstarszych na Śląsku Cieszyńskim. Pierwsza wzmianka w dokumentach o wsi, która wymieniana jest jako Kunchindorf - pojawia się w 1305 roku. Przypuszczalnie od końca XIII wieku istniał tu - podobnie jak w Zamarskach i Hażlachu - kościół, bowiem miejscowości te wymienia się w dokumentach kościelnych o dużym znaczeniu. Wiadomo, że w 1335 roku istniała już parafia.

    Pierwotne dzieje Kończyc Wielkich jak i leżących obok Kończyc Małych są wspólne. Były to bliźniacze miejscowości różniące się jedynie obszarem i przynależnością do innych właścicieli. W spisie świętopietrza z 1335 roku występują pod nazwą Cuntzendorf - nazwa ta dotyczyła całej parafii, a więc obejmowała obie wioski. Ostateczny podział parafii nastąpił przed 1388 rokiem. Wtedy Kończyce zostały podzielone na dwie części, z których jedna pozostała przy księciu Mikołaju, a druga została odsprzedana Piotrowi z Golasowic.

    W okresie reformacji, w latach 1650-1654, parafia Kończyce Wielkie wraz z kościołem były - podobnie jak i inne - zabrane przez protestantów. Kościół powrócił do rąk katolickich 18 kwietnia 1654 roku. Jak przytacza ks. Józef Londzin w swych "Kościołach drewnianych na Śląsku Cieszyńskim" najwięcej zasług w przywróceniu katolicyzmu w Kończycach Wielkich (oraz Rudniku i Hażlachu) mieli bliżej nieokreśleni Wacław Malisz i Antoni Mrowiec z Bogumina.

Obecny kościół wybudowano w 1777 roku. Zbudował go cieśla Paweł Krzyżok (albo Krzyżyk) z Bobrka. W 1884 roku został przekształcony (zniesienie sobót) i odnowiony.

    Jest to jeden z najwyższych kościołów drewnianych na Śląsku. Genezę jego powstania ciekawie opisuje wspomniany już ks. J. Londzin stwierdzając, że zbudowany został dzięki ofiarności pochodzącego z Kończyc księdza Szymona Świeżego, miejscowego proboszcza, który nie tylko przeznaczył pieniądze na budowę kościoła ale zakupił dla parafii dużo pola i lasu. Z wdzięczności za to został pogrzebany w kościele przed prawym ołtarzem bocznym.

KONCZYCE

    Kościół poprzedni, również drewniany miał być znacznie mniejszy, "...tak, że obecny stanowił dla niego poniekąd futerał, gdyż nie chciano przez przedwczesne zburzenie pozbawiać ludzi nabożeństwa, a dogodniejszego miejsca pod nowy kościół nie można było wyszukać". Informację tę ks. Londzin oparł na przekazie zmarłego w 1899 roku Franciszka Husia, pełniącego tutaj przez 50 lat funkcję kościelnego.

Poprzedni drewniany kościół Św. Michała Archanioła został rozebrany.

    Kościół posadowiony na podmurówce, ma konstrukcję zrębową i został zwrócony prezbiterium na południowy-wschód. Jest budowlą jednonawową z prezbiterium węższym od nawy, zamkniętym trójbocznie. Do prezbiterium od północnego-wschodu dobudowana jest zakrystia, a od południowego-zachodu - składzik z emporą na piętrze, będącą prawdopodobnie niegdyś lożą kolatorską. Obie dobudówki nie wyodrębniają się w zewnętrznym kształcie bryły kościoła.

    Zewnętrzne ściany nawy i prezbiterium kryte są gontem. Wejścia do kościoła osłonięte są daszkami okapowymi. Okna prostokątne. Dach jest jednokalenicowy, dwuspadowy, kryty gontem, a nad zakrystią blachą.

    Z nawą od północnego-zachodu łączy się wysoka, smukła, zbudowana na planie kwadratu wieża z kruchtą w przyziemiu. Jest konstrukcji słupowej o pochyłych ścianach. Posiada nadwieszoną izbicę z otworami, zwieńczoną cebulastym hełmem z latarnią. Ściany wieży i hełm kryte są gontem. Wieża jest starsza od kościoła bo wzniesiona została w 1751 roku Budowniczymi jej byli cieśla Jerzy Dziendziel z Zabłocia koło Skoczowa i jego syn. Źródła podają, że dobudowana została jeszcze do poprzedniego kościoła. Można jednak także przypuszczać, że postawiono ją oddzielnie jako zaczątek planowanego nowego kościoła. Z przytoczonego wyżej opisu wynika bowiem, że pierwotny kościół był obiektem małym. Wydaje się zatem mało prawdopodobne, by cieśle, którzy mieli na ogół bardzo rozwinięty smak artystyczny i estetyczny, dobudowali wieżę nieproporcjonalnie wysoką do małej bryły korpusu kościoła.

W wieży są zawieszone dwa dzwony gotyckie:

    Wnętrze kościoła jest utrzymane w stylu barokowo-rokokowym. We wszystkich pomieszczeniach są stropy. Tęcza o łuku segmentowym bez belki tęczowej. W zwieńczeniu ścian profilowany gzyms z napisami dotyczącymi trzech rodzin - dobrodziejów kościoła - i z datą 1777 zawartą w chronostychu. W prezbiterium z obu stron zachowały się loże kolatorskie.

    Ołtarze w stylu barokowym. W ołtarzu głównym w miejscu centralnym umieszczono obraz św. Michała, a obok rzeźby św. św. Jana Nepomucena i biskupa Mikołaja. Mensa ołtarzowa późnobarokowa z obrotowym tabernakulum rokokowym.

    Dwa ołtarze boczne z figurami aniołów po bokach. W lewym ołtarzu rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, a w zwieńczeniu owalny obraz św. Józefa z Dzieciątkiem. W prawym uwagę zwraca centralnie usytuowana figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, a w zwieńczeniu obraz św. Barbary.

    Ambona rokokowa - ustawiona 12 października 1781 roku - wykonana została przez Jana Hrabca z Frydka. Przedstawiono na niej malowidła św. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, a na parapecie Dekalog. Baldachim ambony jest zwieńczony figurą Chrystusa Dobrego Pasterza.

    Rokokowa, przyścienna chrzcielnica - z ujętą na niej sceną Chrztu Chrystusa z Bogiem Ojcem i Duchem Świętym oraz aniołami - pochodzi z 4 ćwierci XVIII wieku. Wewnątrz chrzcielnicy kociołek cynowy z XVIII wieku.

Uwagę zwracają Stacje Męki Pańskiej pochodzące z połowy XVIII wieku oraz barokowa Pieta, wykonana przez ludowego, nieznanego artystę.

    Strop kościoła zdobi polichromia pochodząca z 1884 roku. Na nią składają się postacie Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz świętych: Anny, Floriana, Ignacego Loyolę i Elżbiety. Urozmaiceniem polichromii jest łaciński napis dotyczący księdza proboszcza Szymona Świeżego. W 1935 roku została ona odrestaurowana przez Gotfryda Niemca.

    Chór muzyczny wsparty jest na czterech ozdobnych słupach. Odrzwia z prezbiterium do składziku pochodzące z okresu budowy kościoła zostały przeniesione z głównego wejścia.

Wokół kościoła rozciąga się cmentarz .

Hubert Buchta i Leon Kopernik