Katalog Kościołów Drewnianych - Gliwice - Ostropa

    Dawna wieś, wzmiankowana w 1286 r. jako Roztropa, od 1975 r. stanowi dzielnicę Gliwic. W 1754 r. miejscowi chłopi wraz z mieszkańcami Trynku i Wójtowej Wsi zbuntowali się przeciwko wykonywaniu pańszczyźnianych robót, a bunt stłumiono przy pomocy wojska. Z Ostropy pochodził Mateusz Biskupski, jeden ze współzałożycieli w Turcji (w 1842 r.) polskiej wsi Adampol-Polonezkőy. W 1919 r. powstała tu pierwsza w okolicy drużyna harcerska. Miejsce zbiórek harcerzy oznaczone jest tablicą pamiątkową niedaleko starego kościoła

    Dawny kościół parafialny p.w. Św. Jerzego zbudowany został w miejsce wcześniejszego, prawdopodobnie spalonego w czasie wojen husyckich. Jak podają źródła, wzniesiony został około 1640 r. Jest obiektem w części drewnianym, a w części murowanym. W czasie wojny 30-letniej (1618-1648) został częściowo zburzony przez Szwedów. Odbudowany został dopiero w latach 1667-1669, z tego też okresu pochodzi drewniana nawa.

    Powyższe daty zaczerpnięte z literatury nasuwają pewne wątpliwości co do osadzenia w czasie początków świątyni. Niewykluczone, że obecny obiekt sięga okresu sprzed 1447 r., w którym już wzmiankowano kościół w Ostropie. Mogła to być świątynia murowana, po której pozostało – noszące znamiona późnego gotyku – prezbiterium. Została ona spalona w czasie wojen husyckich, odbudowana i znów zniszczona w czasie wojny 30 letniej. Wątpliwe, by w okresie tak burzliwym, jak wojna, kiedy przemarsze rujnowały kraj, stać było mieszkańców (lub właściciela) Ostropy na wybudowanie w 1640 r. nowego, obecnego kościoła, kiedy na jego odbudowę potrzeba było 20 pokojowych lat.

18-13

    Jest to hipoteza autorów niniejszego opracowania, nie poparta literaturą ani badaniami naukowymi. Już bardziej prawdopodobna byłaby data budowy kościoła 1616, umieszczona na belce tęczowej.

    Faktem jest, że obecny wygląd zawdzięcza odbudowie z lat 1667-1669. Konsekrowany został dopiero w 1719 r. Od czasów odbudowy do 1818 r. był filialną świątynią kościoła farnego Wszystkich Świętych w Gliwicach. Od czasu wzniesienia w latach 1925-1927 nowego, neobarokowego kościoła p.w. Ducha Świętego, kościół zabytkowy nie jest używany. W 1945 r. został częściowo uszkodzony.

    Kościół jest orientowany. Prezbiterium, zakrystia, przybudówka przy nawie od północy są murowane z cegły, otynkowane. Pozostałe części kościoła, a więc nawa, wieża i kruchta południowa są drewniane. Kwadratowe prezbiterium, zamknięte trójbocznie, ma od północy prostokątną zakrystię. Wewnętrzne ściany prezbiterium są rozczłonkowane pilastrami, na zewnątrz ściany podparte są trzema przyporami z 1785 r., z których dwie są dwuuskokowe. W prezbiterium i zakrystii jest sklepienie krzyżowo-kolebkowe i murowana tęcza. Belka tęczowa ma późnogotyckie profilowanie i datę 1616. Na belce była kiedyś późnogotycka scena Ukrzyżowania – obecnie jest umieszczona w Muzeum w Gliwicach.

    Drewniana nawa, prostokątna, szersza od prezbiterium, jest konstrukcji zrębowej. Osadzono ją na ceglanej podmurówce. Jest prawdopodobne, że podmurówka jest pozostałością fundamentów wcześniejszego kościoła. Do nawy, jak już wspomniano, przylegają dwie prostokątne kruchty: od południa – drewniana, konstrukcji słupowej, a od północy – murowana. Ściany nawy są pokryte gontem. Okna zamknięte są półkoliście, w ścianie ołtarzowej prezbiterium umieszczone jest okno-przeźrocze w kształcie równoramiennego krzyża (greckiego).

ostropa

    Dach kościoła jest dwuspadowy, niższy nad prezbiterium. Nad zakrystią i kruchtami są dachy pulpitowe, kryte gontem. Nad nawą umieszczona jest ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, z latarnią zwieńczoną cebulastym hełmem.

    Od zachodu do nawy dobudowana jest wieża konstrukcji słupowej o ścianach pochyłych, krytych gontem. Ma nadwieszoną izbicę, szalowaną deskami, wyciętymi u dołu w ozdobną koronkę, zwieńczoną piramidalnym hełmem krytym gontem.

    Kościół ma wnętrze w przeważającym stopniu barokowe.

    Barokowy ołtarz główny, pochodzący z okresu budowy kościoła, odnowiony został przez Nobla w 1869 r. Jest dwukondygnacyjny z rzeźbami przedstawiającymi między innymi śś. Joachima, Józefa, anioły oraz grupę św. Jerzego. Centrum ołtarza wypełnia obraz z okresu odbudowy, przedstawiający Najświętszą Marię Pannę Niepokalanego Poczęcia, a w zwieńczeniu znajduje się obraz Matki Boskiej z aniołami (1667-1668). Z tego samego okresu pochodzi tabernakulum.

    Ołtarze boczne są wczesnobarokowe: lewy – fundacji Grzegorza Holy’ego z Ostropy i żony jego Magdaleny; prawy – fundacji Stanisława Czarnego z Ostropy. Fundatorów tych ołtarzy potwierdzają napisy na predellach. Ambona jest barokowa z 3. ćwierci  XVII w., odnowiona w 1869 r.

    Niezmiernie cenna jest barokowa polichromia, pochodząca z lat 1667-1668, w prezbiterium zamalowana w latach 1859-1860 i 1907 r., a w nawie przemalowana i uzupełniona w 1884 r. przez  Jakuba Potzmielera. Na północnej ścianie nawy znajduje się dwanaście scen z cyklu misterii pasyjnych, rozmieszczonych w trzech rzędach oddzielonych pasami. W dolnym rzędzie przedstawiono sceny: Ostatniej Wieczerzy, Chrystusa w Ogrójcu, Chrystusa przed arcykapłanem, Pojmania; w środkowym – Ukrzyżowania; w górnym – Chustę św. Weroniki, Przybicie do Krzyża, Podniesienia Krzyża, Zmartwychwstania. Część polichromii w nawie i prezbiterium odsłonięto w 1961 r.

    Chór muzyczny drewniany wsparty jest na żeliwnych słupach z XIX w. Na chórze znajdują się organy barokowe z 3. ćwierci  XVII w. Ławki pochodzą z przełomu XVIII i XIX w. Droga Krzyżowa – z XVIII w. Na drzwiach do nawy od południa namalowany jest obraz Chrystusa-Dobrego Pasterza z 1667 r.

    W kościele znajduje się też barokowa kropielnica z piaskowca z XVIII w.

Hubert Buchta i Leon Kopernik