Cmentarz Garnizonowy w Katowicach

garnizonowy nieznany    Jest takie miejsce w Katowicach, które omijają huczne obchody okrągłych rocznic. To skromny cmentarz garnizonowy przy ulicy Meteorologów, kryjący prochy żołnierzy alianckich i polskich oraz niektórych dowódców powstańczych.

    Cmentarz założono w latach dwudziestych XX w. na miejscu cmentarza jeńców wojennych z 1917 roku. Pochowano na nim żołnierzy alianckich i rosyjskich - jeńców armii niemieckiej - zmarłych w obozach jenieckich na terenie Katowic i ościennych miast. W okresie międzywojennym ekshumowano ich szczątki z różnych miejsc i pochowano w tym miejscu. Tutaj także spoczywają niektórzy dowódcy oddziałów powstańczych, m.in. kapitan Robert Oszek i Stanisław Mastalerz.

    Centralne miejsce zajmuje skromny krzyż na kamiennym cokole, przypominający, że pochowano tu szczątki żołnierzy alianckich z lat 1914-1918. Krzyż otaczają pola grobowe z jednolitymi krzyżami, wzorowanymi na krzyżu Virtuti Militari. Część z nich posiada informacje o pochowanych pod nimi żołnierzach, często jednak powtarza się inskrypcja: "nieznany".

    Przy alejkach w centralnej części cmentarza pochowany jest Józef Alojzy Gawrych (1891-1955) uczestnik powstania wielkopolskiego, powstań śląskich i powstania warszawskiego, który w Polskim Komisariacie Plebiscytowym kierował Wydziałem Wywiadowczym, a potem Wydziałem Politycznym Naczelnej Władzy na Górnym Śląsku (władzy administracyjnej na opanowanych w III powstaniu śląskim terenach). Nie opodal spoczywa Stanisław Mastalerz (1895-1959), przywódca peowiacki, działacz Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", jeden z czołowych organizatorów Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W czasie III powstania śląskiego dowodził gliwickim Pułkiem Powstańczym im. Stefana Batorego (nr 7, potem nr 4, a następnie 13). Przy tej samej alejce jest pochowany Robert Oszek (1895-1938), człowiek-legenda już za życia. Na początku lat sześćdziesiątych z inicjatywy instruktora harcerskiego i nauczyciela Technikum Budowlanego w Tychach, Pawła Krawczyka, tamtejsza młodzież należąca do 96. Harcerskiej Drużyny Wodnej wzniosła na grobie Roberta Oszka pomnik bohaterskiego kapitana. Zaprojektował go społecznie mgr inż. Karol Ryt, a wykonywali go harcerze - uczniowie technikum.

cmentarz wojenny

    Najnowszy pomnik postawiony w ciągu głównej alei cmentarza powstał w 1998 roku z inicjatywy Zarządu i Rady Miejskiej Katowic, a poświęcono go nieznanym żołnierzom Wojska Polskiego i powstańcom śląskim poległym w walce o niepodległą Polskę.

Edward Wieczorek