Katalog Kościołów Drewnianych - Ćwiklice

    Ćwiklice, wieś od 1975 r. stanowiąca dzielnicę Pszczyny, której najcenniejszym obiektem jest drewniany kościół.

    Kościół parafialny p.w. św. Marcina wzmiankowany już był w 1326 r., a według niektórych źródeł w 1325 r. Wiadomo, że proboszczem wówczas był ks. Mikołaj. Drewniana świątynia, która zachowała się do naszych czasów, pochodzi jednak ze znacznie późniejszego okresu. Zbudowana została prawdopodobnie w końcu XVI lub na początku XVII wieku. W późniejszych okresach był przebudowywany. Ostatnie przekształcenia przeprowadzone na przełomie XIX i XX wieku spowodowały częściowe zniekształcenia.

    Od roku 1574 kościołem ćwiklickim administrowali protestanci. Na krótko wieś wróciła do katolickich właścicieli, którzy w 1598 roku sprzedając posiadłość Kozłowskim zastrzegli sobie w akcie sprzedaży, żeby kościół pozostał świątynią rzymsko-katolicką. Mimo tego zastrzeżenia w 1600 roku miejscowy duszpasterz podpisuje się "pastor in Ćwiklice" i jest ewangelikiem. Dopiero w 1639 roku parafię obejmuje katolicki proboszcz ks. Jan Gallaszkiewic.

    Jak niemal wszystkie kościoły z tego okresu jest orientowany, podmurowany, konstrukcji zrębowej, a ściany ma oszalowane. Elementem wyróżniającym świątynię ćwiklicką od innych obiektów tego typu jest wtopienie dolnej części wieży w korpus kościoła, przez co trzon wieży wyrasta w górę z połaci dachowej nawy. Niższy dach nad prostokątnym prezbiterium połączony jest z dachem nawy. Wszystkie elementy tworzą harmonijną całość, świadcząc o dużym poczuciu piękna i estetyki jego budowniczych.

CWIKLICE

    Nawa wzniesiona została na rzucie zbliżonym do kwadratu, przy niej od południa dobudowano nową kaplicę z osobnym wejściem również z zewnątrz. Do prezbiterium od północy przylega dawna zakrystia, obecnie kruchta, natomiast od południa nowa prymitywna zakrystia, konstrukcji szkieletowej.

    Kwadratowa wieża konstrukcji słupowej mieści z prawej strony składzik oraz schody na chór muzyczny. Kryta jest barokowym hełmem z ośmioboczną latarnią. Wieżyczka na sygnaturkę jest jakby miniaturą wieży.

    Kościół Św. Marcina w Ćwiklicach, rys. E. Wieczorek Nad wejściem do wieży (w niszy) stoi drewniana rzeźba anioła, a obok wejścia umieszczone są dwa drewniane epitafia poświęcone mieszkańcom Ćwiklic, poległym w Powstaniach Śląskich 1919-1920-1921 (z lewej) i w czasie I wojny światowej (z prawej strony). Z kolei wewnątrz kruchty wejściowej (w wieży) umieszczono tablicę upamiętniającą mieszkańców poległych w czasie II wojny światowej.

    Wyposażenie wnętrza jest głównie barokowe; ołtarz główny - późnobarokowy z XVIII wieku z rzeźbami dwóch świętych biskupów i grupą Świętej Trójcy adorowanej przez aniołki. W ołtarzu umieszczony jest obraz przedstawiający św. Marcina, barokowy. Wolno stojąca mensa oraz tabernakulum pochodzą z tego samego okresu, co ołtarz. Przed dawną mensą stoi nowa - współczesna.

    Lewy ołtarz boczny, także późnobarokowy, ma rzeźby św. św. Joachima i Józefa oraz obraz Madonny z Dzieciątkiem, w prawym umieszczono rzeźby św. św. Wacława i Krzysztofa oraz obrazy Ukrzyżowania (na desce) i Matki Boskiej Bolesnej.

    Na szczególną uwagę zasługuje malowany tryptyk gotycki (w kaplicy), pochodzący prawdopodobnie z 3 ćwierci XV wieku, konserwowany w 1940 roku we Wrocławiu. Środkowa część tryptyku przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz św. św. Stanisława i Marcina. Na awersach (wierzchnich stronach) skrzydeł widnieją postacie świętych: na lewym Piotr i Paweł oraz Barbara i Katarzyna, na prawym Jan Chrzciciel i Jakub (Starszy) oraz Małgorzata z Dorotą.

    Obrazy poza ołtarzami pochodzą z XVIII i XIX wieku, zaś rzeźby z XVII-XIX wieku. Chór muzyczny wsparty jest na czterech słupach.
Prezbiterium i nawa nakryte są nowszymi stropami kasetonowymi, zakrywającymi faktyczne sklepienie. W czasie remontu stropu natknięto się na fragmenty dobrze zachowanej polichromii, pochodzącej przypuszczalnie z 1630 roku, przedstawiającej rycerzy na koniach. Polichromia jest także na ścianach nawy i prezbiterium. Ukazuje - oprócz scen świeckich - również sceny z Drogi Krzyżowej.

    Uwagę zwracają drzwi, zwłaszcza zewnętrzne prowadzące do kaplicy (z ozdobnymi okuciami przypuszczalnie z XVI wieku) i wewnętrzne portale do dawnej zakrystii i obecnej, gotyckie, ostrołukowe.

    Kościół otoczony jest cmentarzem, który posiada interesujące ogrodzenie. Złożone jest ono z szerokich, murowanych słupów, między które wsunięte są grube deski, osłonięte dwuspadowym daszkiem. Słupy są tynkowane i bielone, nakryte daszkami pulpitowymi z kamienia (płyty kamienne). W niszach czternastu większych (szerszych) słupach-kapliczkach od strony cmentarza umieszczone były Stacje Drogi Krzyżowej, a na płaszczyznach zewnętrznych - płaskorzeźby z wizerunkami świętych. Obecnie Stacje znajdują się w kościele na południowej ścianie nawy.

Hubert Buchta i Leon Kopernik